Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
woda
Bpracyorganicznej”iBpracyupodstaw”,znanychzapewneijemu,chociażbyztego
względu,żewEuropiejegoczasuhasłaowestanowiłygłównądźwignięjejnietylko
cywilizacyjnegorozwoju.Jednakżezrosyjskiejperspektywybyłyzarazemczymś
innymiczymświęcej.
RosjaprzełomuXIXiXXwiekustanęławobliczukoniecznychprzemianpoli-
tycznych,gospodarczychikulturowych,nadaljestswoiściebogata,alepodstawami
jejpaństwowegobytucoiruszwstrząsająanarchistycznekrwawezamachynacara,
członkówjegorodziny,atakżenawysokiejrangiwojskowychicywilnychurzędni-
ków;klęskawwojniezJaponią(1904-5)iutratanajejkorzyśćczęścipołudniowo-
-wschodnichterytoriówImperiumwywołaływzrostantycarskichiantyrządowych
nastrojów,corazczęściejdochodziłodostrajkówiprotestów,ichkulminacjąbyła
Bkrwawaniedziela”kiedy22stycznia1905przeciwkorobotnikomidącymBziko-
nami,portretamicaraichorągwiami”podPałacZimowyposłanowojsko–odkul
zginęłook.tysiącaosób,kilkatysięcyraniono.Odpowiedziąbyłafalastrajków
wcałejRosjiirewolucyjnychjużwystąpieńzbrojnych.Caratakceptujewolnośćsło-
wa,zapowiadareformyspołeczne,utworzonazostajeDumaPaństwowa.Wroku1911
podczasspektakluwteatrzekijowskimnaoczachcaraMikołajaIIzastrzelonojego
ministrasprawwewnętrznych,reakcyjnegopolitykaPiotraStołypina.
AleWasilijaR.,właśniewNiżnymNowogrodziewroliturysty-reporterawcho-
dzącegopotrapienaparostateksprawytewydająsięnieobchodzić.Jegoceljest
jasnosprecyzowany:nawłasneuszyusłyszeć,copiszczywtrawachpoobydwu
stronachMateczkiWołgi,cozmieniłosięnajejbrzegachodczasujegodzieciństwa
imłodości.Niewgłowiemupoetyckiedoznania,pięknoduchowskierozważania,
ważnyjesttylkoczłowiek,człowiekpracy,wytwórca,wżadnymrazietwórca,ajuż
napewnoniezparafiisymbolistów,akmeistówczyjakiejtamjeszcze.Owszemza-
uważanp.malowniczośćkrajobrazu,alenieupoetyczniago,niewidzi,czyraczej
udajeżeniedostrzegawnimniczegosymbolicznegoanialegorycznego.Cowidzi
isłyszy,oczymwzwiązkuztymmyśli,relacjonujejęzykiemprostym,językiem
reporteraifelietonisty:
Ledwozstąpiszzdługiejkładkinaktóryśzwielkichstojącychoboksiebieparostatków,anaprawdę
zanurzaszsięw«wołżańskiesprawy»jakowcośosobliwego,oddzielnego,stanowiącegoosobnynowy
świat,któryodrazuusuwazpamięciPetersburg,Moskwęiwogólewszystkoco«niewołżańskie».
Zadziwiającetoodczucie,omalgłównywarunekprawdziwegooodpoczynkuoferowanegoprzez
Wołgę.[ś]dlapetersburżaninaistotaodpoczynkurzeczjasnatkwiwprzerwaniupetersburskich
doznań,wzerwaniuzPetersburgiem.Wobectegonietylkonajlepszym,aleteżijedynymsposobem
odnowyduchawydajesięwyruszeniewrejs[ś].Miaroweuderzeniakółowodęnieniepokojąwas,
botocośnowego.Oweuderzeniasąmiękkieiwilgotne.Rozkoszujeszsiętymjakozwykłymobrazem
ruchuiżyciapowiecznym[właściwymmiastu]dudnieniuizgrzytaniużelazaożelazolubokamień,
przedczymnigdziesięskryjeszaniwPetersburguaniwMoskwie,aktórycięwykańczaiwyprowadza
zcierpliwości.Jużdrugiegoitrzeciegodniapotymjakwsiadłemnaparostatekwydałomisię,żenie
tylkonigdyniemieszkałemwPetersburguimamzniegotylkojakieśmętnewspomnienia,aleteżabym
kiedykolwiekbyłpisarzem.Dotegonowyświat,«wołżańskiświat»zaciskanawasmocnoswojąpętlę,nie
dającocknąćsięwspomnieniom.Nieczekasznawetnalisty[ś],ai[dogazet]jakośniechcesięnawet
zerknąć.NadtonaturalnyprzyrodniczyświatsamejWołgi,którejpanoramazkażdągodzinąimijaną
dobąotwierasięcorazszerzej,wydajesięciekawszaodwszelkichmożliwychpolitycznychnowinek.
Wszędziewokółwyczuwaszaktywnośćwieków:przezcałestuleciatworzyłysiętutajmiasteczkaiwsie,
nawetówminiaturowysklepik,gdziekupiłemnaczynia[doparzenia]herbaty,wydajesięistniećod
zawsze.Siedziwniejisprzedajefiliżankijakaś«cioteczka»,októretargowałasięznią«mamuśka»,
arazemznimidwiemajakiś«dziadek».Zatem«było»odzawsze,bezpoczątku,niezmienne,popros-
tubyłoiżyło.Wszystko,cowiążesięzWołgą,ionasamasąjakbyznieruchomiałe;onicniezabiega,
atylko«oddycha»równo,mocno,nienerwowo,uspokajająco29.
29Tamże,s.196.
21(3/2017)
