Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
7
CamillaMondralbyławówczasjużznanąredaktorkąitłumaczką,autorkąprze-
kładówklasycznejinowoczesnejliteraturywęgierskiej(m.in.JózsefaDarvasa,Móra
Jókaiego,KálmánaMikszátha),interesowałasiętwórczościąDéryego,zresztątoona
przełożyławymienionywewstępiefragmentOdpowiedzi,stądujawnieniejejwspół-
pracyzoficynąGiedroyciamogłozaszkodzićjejdalszejkarierze.BParyska«Kultura»
–jakpisała–byłaczerwonąpłachtąnaczerwonegobyka”7.DziałalnośćInstytutu
Literackiego,jakoBdywersyjnego”ośrodkaemigracyjnegoijegokontaktyzkrajem
byłynacelownikusłużbbezpieczeństwaPRLoddawna.Inwigilacjanasiliłasię
szczególniepo1956roku–nietylkokonfiskowanopublikacjewydawnictwa,do-
chodziłonawetdoaresztowańliteratówkontaktującychsięzMaisons-Laffitte,co
miałonacelupenetracjęśrodowiskazwiązanegozGiedroyciemipozbawieniego
wpływunapolskąopiniępubliczną8.
GiedroycbyłzainteresowanypowieściąDéryegozdwóchwzględów.Popierw-
sze,InstytutLiterackijakoniezależnaoficynadziałającanaemigracjikierowałswą
uwagęnatekstydemaskującereżimsowieckiegosystemu,aopisanewNikilosy
psaijegowłaścicieliczytasięjakanalogiędorzeczywistościspołeczno-politycznej
Węgierzlat1948-1955.Podrugie,odkońcalatpięćdziesiątychBKsiążęzMaiso-
ns-Laffitte”zacząłBrealizowaćplanwydawniczynietylkopolski,aleśr[odkowo]
europejski”–jakpisałdoGeorges’aSidre’a,IIsekretarzaambasadyfrancuskiej
wWarszawie9.OpróczksiążkiDéryegowramachprojektuukazałysiętekstyMi-
lovanaĐilasa,JurijaŁawrinenkiiAndriejaSiniawskiego(AbramaTerca).
Przedsięwzięciebyłojednakobarczonewielomautrudnieniami.Zdobyciema-
szynopisów,nawiązanieiutrzymaniekontaktuzautoramiitłumaczami,pozyskanie
prawautorskichiwypłaceniehonorariówsprawiałylicznekomplikacjeiwymagały
zaangażowaniawieluosób.SamGiedroycpisałotymskomplikowanymprocesie
wnastępującysposób:BUmnieniestetywydaniekażdejksiążkijestpotroszeroz-
wiązywaniemkwadraturykoła”10.Nieinaczejbyłowopisywanymtuprzypadku.Hi-
storiępowstaniaprzekładuNikizacząćmusimyodWiktoraWoroszylskiego,który,
jakpisałaMondral,przywiózłdoWarszawyoryginałminipowieści.
AutorOkrutnejgwiazdyspotkałsięzDérym10listopada1956roku,wprzed-
ostatnimdniuswojegopobytuwBudapeszcie,któregoliterackimświadectwemstał
sięDziennikwęgierski.Woroszylski,którystarszegootrzydzieścitrzylatakolegę
pofachuokreślamianemBstaregoczłowieka”,przytaczawreportażuichrozmowę
osytuacjinaWęgrzechpozdarzeniachz23października11.Dopierowpierwszejglo-
siedodziennika,napisanejwmaju1976roku,autorpodajenazwiskoswojegoroz-
mówcy,wspominającteżoakcji,jakąwzwiązkuzrepresjamipopaździernikowymi
prowadziłcelempozyskaniadlaDéryegoazyluwPolsce12.
OfakciepozyskaniaoryginałuNikidowiadujemysięzjegolistudokolejnejoso-
bypośredniczącejwparyskimprocesiewydawniczym–GyörgyaGömöriego,pro-
fesoraslawistykiitłumaczaliteraturypolskiejnawęgierski,od1957rokuprzeby-
wającegonaemigracjiwWielkiejBrytanii.Gömöriwlistopadzie1956rokujako
7Tamże.
8Zob.M.Ptasińska-Wójcik,InwigilacjaInstytutuLiterackiegoprzezSłużbęBezpieczeństwawczasach
Gomułki,w:AparatbezpieczeństwawobecemigracjipolitycznejiPolonii,red.R.Terlecki,Warszawa
2005,s.105-184.
9ListJerzegoGiedroyciadoGeorges’aSidre’a,4VII1959r.,cyt.za:M.Ptasińska-Wójcik,Zdziejów
BibliotekiKultury,dz.cyt.,s.208.
10ListJerzegoGiedroyciadoGyörgyaGömöriego,1VI1958r.,za:G.Lagzi,ListyJerzegoGiedroycia
doGyörgy’a(George’a)Gömöriego(1958-1968),w:BArchiwumEmigracji”2015,z.1-2,s.166.
11W.Woroszylski,Dziennikwęgierski1956,Warszawa1990,s.42-43.
12Tamże,s.48.
