Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
9
literaturyXIXwieku.TrudnoteżniezgodzićsięzUrselem,gdyujmujeTrzypo
trzyjakoBnajlepszypolskipamiętnikXIXwieku”4.
Jakżedziś,wperspektywieXXIwieku,niesprawiedliwesązarzutymuwspół-
czesnych(SewerynGoszczyńskiinietylkoon),żekomediamidowodziłonobo-
jętnościnasprawypowinnościnarodowych.Cobowiemwydajesiędonioślejsze
–fakt,iżliteraturaromantyzmuparexcellencesłużyłaBpokrzepieniuserc”,czyto,
żeFredrooweserca–parafrazującznanąformułęStanisławaKoźmiana–ratował
odogólnejmelancholii?Koźmianwswymwspomnieniupośmiertnymz1876roku
oddałsprawiedliwośćuniwersalnościliterackiejFredry,przeczuwajączapewne
nadejścieczasówWładysławaPerzyńskiegoiMichałaBałuckiego,gdynanowoto
komediazyskawalordaniarzeczyBodpowiedniegosłowa”.TaformułaCypriana
Norwidazpołowylat60.XIXwiekudośćdobrzeneutralizujekwestięwyborupo-
etykekspresjiartystycznej,czyteż(czegoofiarąpadłniestetyFredro)preferowania
jednychwzględemdrugich.Literaturapięknabowiemmakreatywnieiadekwat-
niezarazemopisywaćświat.Tonatomiast,czyuciekasięwtymceludogatunku
tragediiczykomedi,pozostajesprawąpredylekcjiczytelnikówdanegookresuli-
terackiego.
łłł
WramachseriiliteraturoznawczejredagowanejprzezMarkaPiechotęukazała
siękilkalattemuksiążkaocharakterystycznymtytule:Graniceromantyzmu.Ro-
mantyzmbezgranic?5.Publikacjaskupiasięnazagadnieniu,którewcząstkowej
postacioddawnazajmowałobadaczyepokiByrona.Redaktorzytomupodkreślają,
żebogactworomantyzmuifaktwymykaniasięepokijednoznacznymklasyfikacjom
tojegowielkiprzywilej6.Przywilejównarzucajednakpewienrygorporównawczy,
takabyrzeczonynurtniezawłaszczałinnychtendencji.Dotyczytoprzedewszystkim
oświeceniaiwłaściwegomuklasycyzmu.
PatrycjaBąkowskapokazała,iżromantyzm,machinalnieprzeciwstawiany
oświeceniu,wistociebyłwnimsilniezakorzeniony.Wmoimodczuciutrafnejest
podejrzeniebadaczki,żepoeciniepasującydodanegoprąduokreślanisąbądźmia-
nemepigonów,bądźprekursorów7.Zdarzasięnawet,żeto,cojawisięjakoprzejaw
romantycznejoryginalności,jestoświeceniowymatawizmem.Wperspektywiero-
mantyzmutakasytuacjaniebudzisprzeciwu.Gorzej,gdypatrzymynaromantyzm
okiemznawcyliteraturystaropolskiej8.Trzebawszakwtymmiejscuzapytać:wja-
kiejmierzeliterackiautentyzmprzypisaćtrzebabyprzedewszystkimAleksandrowi
Fredrze,zważywszynanaturalnekontynuowaniestaropolskiejtradycjipisarskiej
przezBpolskiegoMoliera”.Zresztąwwarunkachzaborówdystansdonurtówroman-
tyzmuzachodnioeuropejskiegoipierwiastkiironiiwobecfrenetyzmuimaksyma-
lizmuantropologiiepoki(np.świetnąkarykaturąindywiduumigeniecałegookresu
jestPapkin)zdająsiębardziejnaturalneniżsłynnaBzbójeckość”Gustawa-pustel-
nika,czyBnadczłowiecza”pretensjonalnośćKonradazDziadów.
Wydajesię,żeczęściowymprzynajmniejrozwiązaniemsporuomiejsceFredry
napolskiejmapieromantycznejbyłabywizjaromantyzmujako–jaksugestywnie
ujmujetoBogusławDopart–Bkulturyspluralizowanej”.Spluralizowanyisfrag-
4Zob.tamże,s.XXVI.
5Graniceromantyzmu.Romantyzmbezgranic?,podred.M.Piechoty,M.Kalarus,O.Kalarusa,Ka-
towice2014.
6Zob.tamże,s.9.
7P.Bąkowska,Wposzukiwaniukorzeniromantyzmu–przypadekJ.P.WoroniczaiA.Mickiewicza,
w:Graniceromantyzmu,tamże,s.67.
8Por.tamże,s.80.
