Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
6
WiesławRzońca
CyprianKamilNorwid
NorwidwłonieXIX-wiecznejliteratury
polskiej
RomantyzmjestjednązBnajwyrazistszych”epokwdziejachliteratury.Indy-
widualizm,bunt,szalonamiłość,tragizm,natura–topojęcia,któreprzynależądo
kręguszkolnejświadomościisąodruchowołączonezpostaciamiwieszczów,Ada-
memMickiewiczemiJuliuszemSłowackimprzedewszystkim.Jużjednak,wwy-
padkuAleksandraFredryiCyprianaNorwida,komediowośćbądźlirykaintelektu-
alnanastręczajątrudnościinaniczdająsięoczywiste,zdawałobysię,argumenty,
żekażdyzromantykówwypracowałwłasny,indywidualnymodelliteratury.Jeśli
bowiemmodeltenprzeczydystynktywnymcechomepoki,Bromantyczny”możebyć
tylkonominalnieiBetykietowo”.Tymsamymdoromantyzmujakoepokisprzeczno-
ści,niejakojedynieprawemparadoksu,przynależątwórcy,którychdziełaprzeczą
romantyzmowi.Wtensposóbnajbardziejcharakterystycznynurtliterackiwdzie-
jachkulturyśródziemnomorskiejbudzibodajnajwięcejwątpliwościterminolo-
gicznych,jakkolwiek200latpoMickiewiczowskichBalladachiromansachpo-
winniśmyobcowaćjużzklarownymobrazemczasówAntoniegoMalczewskiego,
ZygmuntaKrasińskiego,JózefaBohdanaZaleskiegoitd.
Konsekwencjątrudnościterminologicznychsąniestetyrównieżniewyraziste
graniceepokiromantyzmu.Możnabypowiedzieć,żenadkwestiąramczasowych
pochylałosięjużtakwieleautorytetówhistoriiliteratury,iżnależydaćspokójdeli-
beralizacjom,akceptującprzedmiot,który–mówiącpomickiewiczowsku–zdążył
sięjużuleżećiucukrować...Amożejednakwręczprzeciwnie?PoodejściuZofii
Stefanowskiej,StanisławaMakowskiego,AlinyWitkowskiej,HalinyKrukowskiej,
RyszardaPrzybylskiego,JackaBrzozowskiego,MieczysławaInglota,JackaLysz-
czynyiMariiJaniontrzebauznać,żeporządekhistorycznoliteracki,którystworzyli
iktóregowpraktyceinterpretacyjnejgorączkowoniejednokrotniebronili,popros-
tuprzestałobowiązywać.
JużsamefaktyBramowe”,tj.Balladyiromansezjednejipowstaniestyczniowe
zdrugiejstrony,ujawniajądysproporcję,gdyżcyklpoetyckiprzeciwstawionyjest
wydarzeniuzzakresuhistoriipolitycznej.Powstaniezamykająceepokę?Wszakto
sugerujeBsłużalczość”literaturywobec,wielkiejcoprawda,politykiiważnychwy-
darzeńhistorycznych.Wtymwypadkustanrzeczymożedziwić,zważywszynato,
żeliteraturapięknanigdywcześniejanipóźniejniemiałatakszczególnegostatusu,
jakizyskaławczasachpredestynacjigeniuszuorazwtajemniczeńmesjanistycznych.
Jeśliklęskaantyrosyjskiegopowstaniamogławygasićowetendencje,sugerujeto
sztuczność,Bnapuszoność”uprzednichwieszczowskichdeklaracji,jakobytworzona
przezromantykaliteraturabyłaprzesłaniemgodnymwyżynSłowaorazDuchainaj-
ważniejszychdokonańczłowiekawogóle.
NajważniejszahistorycznoliterackaBsłabość”uznawanychzaprzełomoweBal-
ladiromansówMickiewiczawiążesięztym,żepoetykaballadywroku1822sta-
nowiławEuropieoczywistośćjużodpoczątkuXIXwieku,zewzględunawielką
popularnośćdrugiegowydaniaBalladlirycznychSamuelaColeridge’aiWilliama
WordsworthaorazczytelnicząważnośćballadFriedrichaSchillerawromantyzmie
35(1/2021)
