Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
6
MartaNataliaWróblewska
JorgeLuisBorges
Niewiernośćoryginału
Borgesisztukaprzekładu
Borgespisze,akrygujesię,żetylkotłumaczy(Dwóchkrólówidwalabiryn-
tyopublikowałjakoprzekładopowiadaniaRichardaBurtona).Tłumaczy,audaje,
żesampisze(wŚmierciikompasieodnajdziemyfragmentpożyczonyodEdgara
A.Poe).Wcudzymtłumaczeniurobikilkapoprawek,anastępniepodpisujeswoim
nazwiskiem(przykładHonourofIsraelGowChestertona,przełożonyprzezAlfonso
Reyesa).Przekładyanalizujenarównychprawachcoichpierwowzory–czemupo-
równywaćtłumaczeniezoryginałem,anieodwrotnie?BGrzechemoryginałówjest
ichniezgodnośćztłumaczeniami”,powiada.Ponieważgrekanależydonielicznych
języków,któryminiewłada,Odysejastanowiwjegopojęciuniejednąksięgę,lecz
całąpółkęprozyipoezjinapisanejwróżnychjęzykach.
Borgesowizdarzałosiętłumaczyćzjęzyków,którychnieznał(jakchiński),
przekładaćpoezjęnaprozę(jakwprzypadkuwierszyAniołaŚlązaka)oraznapisać
książkę,której,jaktwierdzi,samniezrozumiałbybezsłownika(wczesnytekst
napisanyspecyficznymargentyńskimdialektem).PodejścieBorgesadosztukiprze-
kładubyłopionierskiewstosunkutowielunurtówdzisiejszejtranslatoryki.George
Steiner,wpływowyteoretyksztukitłumaczenia,stwierdził,żeopowiadaniePierre
Menard,autorDonKichotatoBspośróddotychczaspowstałychnajbardziejprze-
nikliwy,najbardziejzwartykomentarzomawiającyzjawiskoprzekładu”1.
Intrygującerzeczydziejąsiętakżewokółprzekładówdziełpisarzanainnejęzyki.
KsiążkiBorgesadoczekałysiędwóchkonkurencyjnychwersjiangielskich,których
autorzy,aznimiczytelnicy,zdająsiętoczyćzesobąbój,chcącjednąwersjęupra-
womocnić,adrugąnazawszepogrzebać.Choćtawizjawojnynatekstymożenam
sięwydaćmałosympatyczna,tojednaktrzebaprzyznać,żedośćdobrzeobrazuje
Borgesakoncepcjęliteraturywogóle.
PierwszawprawkapisarskamłodziutkiegoJorgeLuisaBorgesajestzarazem
tłumaczeniem–urocząniezgrabnąangielszczyznąopisujepoznanewcześniejgrec-
kiemity.Jużwtymdziecięcymtekściepojawiająsięmotywy,którebędąpowracać
wcałejjegotwórczości,łączniezprzekładami.Pisze:BTherehavehadbeenawarin
CretaandThepas,andCretawasvictory,Dedalomadeagreatlaberinto,onwhich
livethemonstercalledminotauro”2.Jesttumit,labiryntiMinotaur,wartotakże
zwrócićuwagęnadezynwolturę,zjakąmłodypisarzmieszajęzykiirzeczywistości,
umieszczającwangielskimzdaniuhiszpańskielaberintoiminotauro.
Najeszczedalejidącąinterwencjętranslatorskąmłodypisarzpozwolisobie
kilkalatpóźniejwpierwszymwydanymtekście.JesttoprzekładSzczęśliwego
księciaOscaraWilde)a,opublikowanywjednejzargentyńskichgazet.Wszyscy
uznają,żeautoremprzekładujestniejedenastoletniwówczaschłopiec,leczjego
ojciec–JorgeBorgessenior–aspirującyliteratitłumacz.Wtekścietymmłody
Borgeszdajesięniemalprekursoremprzekładufeministycznego,gdyżpozwala
1GeorgeSteiner,PowieżyBabel:problemyjęzykaiprzekładu,tłum.OlgaiWojciechKubińscy,Kra-
ków2000,s.115.
2DonSegundoSombraeninglés,w:Borges,Obras,reseñasytraduccionesinéditas,s.205,za:Efrain
Kristal,Invisiblework.BorgesandTranslation,Nashville2002,s.36.
4(2/2013)
