Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
KrzysztofKiciński,Moralnośćiróżneobliczaempatii
31
nawiązujewłaśniedotejmyśli.Każdązorientacjidefiniujesięwięcwtekście,
którykomentujeJanuszMariański,napodstawietego,cojestcharakterystyczne
tylkodlaniejiróżnijąodorientacjipozostałych.Wprzypadkuorientacjigod-
nościowejowącechąwyróżniającąjestzałożenie,żejakjużpowiedzieliśmy,
równieżwłasnagodnośćjednostkistanowiwartośćmoralną,którejkażdyma
prawobronić.Niestoitowsprzecznościzfaktem,żetakżeczyjaśgodność
stanowiwartość.Jednakobowiązekrespektowaniaczyjejśgodnościwynika
zzasadwyróżniającychorientacjęprospołeczną,tojestzzasadnakazujących
poszanowanieczyjegośdobra.Zarzut,żetakierozstrzygnięcia„niesłużą
harmonizowaniudobraindywidualnegozdobremwspólnym,obowiązków
moralnychwobecsiebieiwobecinnych”,jestsłuszny,alejesttozarzutetycz-
ny,natomiastkoncepcjawyróżnionychtuorientacjimabyćwzałożeniunarzę-
dziemsocjologicznejanalizyfunkcji,jakąmoralnośćpełniwspołeczeństwie.
Zanalizytejwynikazaś,żekierowaniesięgodnościąmoże,aleniemusi,
przyczyniaćsiędo„harmonizowaniadobraindywidualnegozdobremwspól-
nym”.Przyczyniasięjedyniewówczas,gdyktoś,kierującsięmotywacją
godnościową,naprzykładprzezwyciężastrach,stającwczyjejśobronie,nie
przyczyniasię,gdywobroniehonoruzabijabliźniegowpojedynku,iniewaha
siętegozrobić,nawetgdyowaosobaosierocidzieci.
Jestfaktemsocjologicznym,żeorientacjagodnościowakształtujesię
czasemwręczwopozycjidodominującejwkulturzemoralnejdanegospołe-
czeństwaorientacjiprospołecznej.Takmogłobyćnaprzykładwprzypadku
WitoldaGombrowicza,którywimięwartościjednostkibuntowałsięprzeciw-
kodominującejideipoświęcaniasiędlaojczyzny
22
,czywwypadkuFryderyka
Nietzschego,któregowybujałyindywidualizmbyćmożestanowiłreakcjęna
narastającyniemieckinacjonalizm,stawiającynaród,aniejednostkętrakto-
wanąjakoindywiduum,nanajwyższympiętrzewhierarchiiwartości
23
.Nic
jednakniestoinaprzeszkodzie,byorientacjęgodnościowąpojmowaćwęziej
bądźszerzej.Węziej,gdychcemyzpodanychpowyżejpowodówpodkreślićjej
autonomicznośćwobecorientacjiprospołecznej,szerzej,gdyzapodstawę
definicjiuznamyspecyficznąwartość,jakąstanowigodność,awięcwtym
przypadkuzarównogodnośćwłasna,jakiczyjaś.
Ozwiązkuproblematykiempatiiiorientacjigodnościowejmożnamówić
zarównowtedy,gdyorientacjętęrozumiesięwęziej,jakiszerzej,czyliwedług
formuły:„miejgodnośćiszanujgodnośćinnych”.Jednakwdrugimwypad-
kuzwiązektenjestbardziejoczywisty,szanowaniebowiemczyjejśgodności
implikujekoniecznośćwłaściwegoodczytaniazwiązanychzgodnościąodczuć
22
K.Kiciński,WitoldaGombrowiczasocjologiakultury,w:T.Dąbek-Wirgowa,Z.Mako-
wiecki(red.),Kategoriadobraizławkulturachsłowiańskich,WUW,Warszawa1994.Także:
K.Kiciński,dyskusjaw:„Societas/Communitas”2011,nr1(11).
23
K.Kiciński,Orientacjemoralne,próbatypologii,cz.I,ISNSUW,Warszawa1989.
