Epidemiologia. Od teorii do praktyki

Iwona Paradowska-Stankiewicz, Magdalena Rosińska, Bogdan Wojtyniak, Andrzej Zieliński

Uzyskaj dostęp

Zakup książkę

ISBN/ISSN:

978-83-200-6541-1

DOI:

Wydawnictwo:

PZWL Wydawnictwo Lekarskie

Rok wydania:

2021

Liczba stron:

628

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Bibliografia:

. Epidemiologia. Od teorii do praktyki. Red. Paradowska-Stankiewicz, Iwona; Rosińska, Magdalena; Wojtyniak, Bogdan; Zieliński, Andrzej . : PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2021, 628 s. ISBN 978-83-200-6541-1

Bibliografia refWorks:

RT Book, Whole

SR Electronic(1)

A2 Paradowska-Stankiewicz, I.

A2 Rosińska, M.

A2 Wojtyniak, B.

A2 Zieliński, A.

T1 Epidemiologia. Od teorii do praktyki

PB PZWL Wydawnictwo Lekarskie

YR 2021

SN 978-83-200-6541-1

Bibliografia BibTex:

@Book{ 255013, author = "", editor = "Paradowska-Stankiewicz, Iwona and Rosińska, Magdalena and Wojtyniak, Bogdan and Zieliński, Andrzej", title = "Epidemiologia. Od teorii do praktyki", publisher = "PZWL Wydawnictwo Lekarskie", year = "2021", address = "", isbn = "978-83-200-6541-1" }

Bibliografia endNote:

TY - BOOK

AU -

ED - Paradowska-Stankiewicz, Iwona

ED - Rosińska, Magdalena

ED - Wojtyniak, Bogdan

ED - Zieliński, Andrzej

TI - Epidemiologia. Od teorii do praktyki

PB - PZWL Wydawnictwo Lekarskie

CY -

PY - 2021

SN - 978-83-200-6541-1

ER -

Netografia (standard APA):

. Red. Paradowska-Stankiewicz, Iwona; Rosińska, Magdalena; Wojtyniak, Bogdan; Zieliński, Andrzej. Epidemiologia. Od teorii do praktyki [baza danych online] : PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2021 [dostęp: 04 05 2024]. Dostęp w Ibuk Libra: https://libra.ibuk.pl/reader/epidemiologia-od-teorii-do-praktyki-iwona-paradowska-stankiewicz-255013.

przyczynowość, testy diagnostyczne, badanie epidemiologiczne, badanie ankietowe, badania rejestrowe, badania kohortowe

Publikacja Epidemiologia. Od teorii do praktyki jest pierwszym tak obszernym opracowaniem epidemiologii, którą ukazano nie tylko pod kątem teoretycznym, ale także praktycznym. Aby ułatwić zapoznanie Czytelnika z tytułową dziedziną, monografię podz...

Więcej

ISBN/ISSN:

978-83-200-6541-1

DOI:

Wydawnictwo:

PZWL Wydawnictwo Lekarskie

Rok wydania:

2021

Liczba stron:

628

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Część I WPROWADZENIE DO EPIDEMIOLOGII20
1. Wstęp Andrzej ZIELIŃSKI22
2. Historia epidemiologii polskiej Józef Piotr KNAP35
Część II PODSTAWOWE METODY EPIDEMIOLOGII66
3. Przygotowanie i realizacja badania epidemiologicznego Tomasz ZDROJEWSKI, Adam WYSZOMIRSKI, Roman KONARSKI68
3.1. Rys historyczny. Nowoczesne badania epidemiologiczne dotyczące czynników ryzyka w USA i w Polsce68
3.2. Metody doboru próby i realizacja ogólnopolskich badań przekrojowych na przykładzie serii badań NATPOL i WOBASZ71
3.2.1. Dobór próby71
3.2.2. Wiązkowanie73
3.2.3. Losowanie próby II stopnia73
3.2.4. Losowanie próby III stopnia74
3.2.5. Efektywność realizacji badania epidemiologicznego75
3.2.6. Przyczyny odmowy udziału w badaniu75
3.2.7. Zgodność protokołów badań epidemiologicznych z kryteriami diagnostycznymi w praktyce klinicznej76
3.3. Etapy dotyczące przygotowania i analiz statystycznych badania epidemiologicznego78
3.3.1. Przygotowanie protokołu badania78
3.3.2. Analizy statystyczne81
4. Populacja i próba Andrzej ZIELIŃSKI85
4.1. Definicje85
4.2. Ogólne zasady doboru próby w badaniach epidemiologicznych89
4.2.1. Podstawowe rodzaje doboru próby w badaniach opisowych90
4.2.2. Próbkowanie bez doboru losowego92
4.2.3. Podstawowe źródła błędów w doborze próby95
4.3. Dobór próby w obserwacyjnych badaniach analitycznych96
4.4. Badania eksperymentalne (interwencyjne)101
4.5. Oszacowania liczebności próby103
5. Źródła danych i pomiar Anna POZNAŃSKA106
5.1. Wprowadzenie106
5.2. Dane dotyczące stanu zdrowia106
5.2.1. Krajowy Rejestr Nowotworów (KRN)107
5.2.2. Krajowy Rejestr Zachorowań na Gruźlicę109
5.2.3. Rejestr zakażeń ludzkim wirusem niedoboru odporności (HIV) i zachorowań na zespół nabytego niedoboru odporności (AIDS)110
5.2.4. Centralny Rejestr Chorób Zawodowych111
5.2.5. Polski Rejestr Wrodzonych Wad Rozwojowych113
5.2.6. Krajowy Rejestr Operacji Kardiochirurgicznych114
5.2.7. Ogólnopolski Rejestr Ostrych Zespołów Wieńcowych115
5.2.8. Inne źródła danych116
5.2.9. Ogólnopolskie Badanie Chorobowości Szpitalnej Ogólnej (OBChSO)117
5.2.10. Ogólnopolskie Badanie Chorobowości Psychiatrycznej118
5.2.11. Zdrowie i ochrona zdrowia119
5.2.12. Dane GUS o urodzeniach121
5.2.13. Dane GUS o umieralności122
5.3. Skutki zgłaszane przez pacjenta123
5.4. Dane o narażeniu124
5.4.1. Behawioralne czynniki ryzyka125
5.4.2. Środowiskowe czynniki ryzyka130
6. Wprowadzenie do pomiaru ankietowego Roman KONARSKI, Piotr POŁOMSKI133
6.1. Wprowadzenie133
6.2. Cel pomiaru ankietowego133
6.3. Rodzaje pozycji testowych135
6.4. Organizacja badania psychometrycznego138
6.5. Rzetelność i trafność pomiaru ankietowego140
6.6. Podstawy skalowania i interpretacji wyników pomiaru142
7. Testy diagnostyczne Daniel RABCZENKO146
8. Podstawowe miary epidemiologiczne rozpowszechnienia, przebiegu i ciężkości chorób Magdalena ROSIŃSKA, Daniel RABCZENKO, Bogdan WOJTYNIAK153
8.1. Wprowadzenie153
8.2. Definicja badanego zdarzenia154
8.3. Miary występowania – zapadalność155
8.4. Miary występowania związane ze zgonami159
8.4.1. Współczynnik zgonów (umieralności, WU)159
8.4.2. Współczynnik umieralności proporcjonalnej161
8.4.3. Współczynnik śmiertelności162
8.4.4. Stosunek zgonów do przypadków163
8.4.5. Średnie (przeciętne) dalsze trwanie życia163
8.4.6. Utracone potencjalne lata życia165
8.5. Miary występowania – rozpowszechnienie167
8.6. Standaryzowane miary występowania170
8.7. Względne miary związku172
8.7.1. Ryzyko względne173
8.7.2. Iloraz szans w badaniu kohortowym174
8.7.3. Iloraz szans w badaniu kliniczno-kohortowym176
8.7.4. Iloraz szans w badaniu kliniczno-kontrolnym z dopasowaniem177
8.8. Bezwzględne miary związku178
8.9. Miary oddziaływania179
8.10. Miary obciążenia chorobą181
8.11. Miary wykorzystywane w badaniu czasu przeżycia184
9. Miary stanu zdrowia i jakości życia ludności Paweł GORYŃSKI, Bogdan WOJTYNIAK193
9.1. Definicja zdrowia193
9.2. Samoocena zdrowia195
9.3. Miary jakości życia ludności199
9.4. Wskaźniki zdrowia (88) zatwierdzone przez UE do monitorowania zdrowia populacji200
9.5. Pozytywne i negatywne miary zdrowia populacji201
9.6. Przeciętne dalsze trwanie życia i lata życia w zdrowiu202
9.7. Umieralność204
9.8. Współczynniki zapadalności i chorobowości według przyczyn jako negatywne mierniki zdrowia213
9.9. Nowe miary zdrowia populacji: „obciążenie chorobami” − DALY i inne pochodne wskaźniki216
9.10. Statystyka publiczna219
9.10.1. Definicja i podstawa prawna219
9.10.2. Dane dotyczące zdrowia populacji gromadzone w ramach statystyki publicznej219
9.11. Źródła danych na temat zdrowia populacji221
9.12. Dostęp do danych gromadzonych w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia − przykłady229
9.13. Dane dotyczące zdrowia populacji uzyskiwane w wyniku badań populacyjnych (GUS − EHIS) i badań epidemiologicznych (WOBASZ, NATPOL)231
9.14. Międzynarodowe źródła danych na temat zdrowia populacji233
9.15. Podsumowanie235
10. Czynniki zakłócające i modyfikacja efektu Daniel RABCZENKO, Bogdan WOJTYNIAK240
10.1. Wprowadzenie240
10.2. Czynniki zakłócające240
10.3. Modyfikacja efektu245
11. Opis epidemiologiczny Iwona PARADOWSKA-STANKIEWICZ248
11.1. Definicje, zasada „5W”248
11.2. Osoba249
11.2.1. Wiek250
11.2.2. Płeć251
11.2.3. Grupy etniczne i rasowe253
11.3. Czas254
11.2.4. Status społeczno-ekonomiczny254
11.4. Miejsce256
11.5. Podsumowanie258
Część III BADANIA EPIDEMIOLOGICZNE260
12. Zasady klasyfikacji badań epidemiologicznych Andrzej ZIELIŃSKI262
12.1. Wprowadzenie262
12.2. Badania opisowe263
12.2.1. Charakterystyka osoby264
12.2.2. Miejsce267
12.2.3. Czas269
12.2.4. Opisy indywidualnych przypadków270
12.2.5. Badania z indywidualnym przypisaniem badanych zmiennych271
12.3. Badania analityczne272
12.2.6. Opisowe badania populacyjne272
12.3.1. Badania obserwacyjne z zastosowaniem danych indywidualnych274
12.3.2. Badania eksperymentalne279
13. Badania rejestrowe Przemysław TRZECIAK, Marek GIERLOTKA, Mariusz GĄSIOR282
13.1. Typy rejestrów282
13.2. Projektowanie, prowadzenie, kryteria oceny285
13.3. Aktualnie prowadzone rejestry kardiologiczne w Polsce286
13.3.1. Ogólnopolski Rejestr Ostrych Zespołów Wieńcowych (PL-ACS)287
13.3.2. Narodowa Baza Danych Zawałów Serca (AMI-PL)290
13.3.3. Ogólnopolski Rejestr Procedur Kardiologii Inwazyjnej (ORPKI)291
13.3.4. Krajowy Rejestr Operacji Kardiochirurgicznych (KROK)292
13.3.5. Rejestr POL-TAVI292
13.3.6. Rejestry pozaszpitalnych zatrzymań krążenia293
13.3.7. Nowe rejestry294
13.3.8. Podsumowanie294
13.4. Współczesne wyzwania (bazy danych, uczenie maszynowe, głębokie nauczanie)295
14. Epidemiologiczne badania ekologiczne Jan ZEJDA299
14.1. Definicja epidemiologicznego badania ekologicznego299
14.2. Typy epidemiologicznych badań ekologicznych300
14.2.1. Ekologiczne badanie opisowe302
14.2.2. Ekologiczne badanie analityczne305
14.2.3. Ekologiczne badanie interwencyjne310
14.3. Interpretacja wyników badania ekologicznego311
14.4. Podsumowanie314
15. Badania przekrojowe Magdalena ROSIŃSKA316
15.1. Wprowadzenie316
15.2. Schemat badania przekrojowego316
15.3. Cykliczne badania przekrojowe326
15.4. Podsumowanie328
16. Badania kohortowe Anna POZNAŃSKA330
17. Badania kliniczno-kontrolne Andrzej ZIELIŃSKI344
17.1. Wprowadzenie344
17.2. Podstawowe zasady poprawności badania kliniczno-kontrolnego347
17.3. Populacja źródłowa dla przypadków i kontroli – baza badania kliniczno-kontrolnego347
17.4. Zasady projektowania badania kliniczno-kontrolnego348
17.4.1. Identyfikacja przypadków348
17.4.2. Dobór przypadków i kontroli351
17.4.3. Praktyczne źródła pobierania kontroli353
17.5. Podstawowe typy badań kliniczno-kontrolnych355
17.4.4. Względne liczebności przypadków i kontroli355
17.5.1. Tradycyjny typ badania kliniczno-kontrolnego (prevalent cases)356
17.5.2. Badanie kliniczno-kontrolne oparte na bazie przypadków (case-basecase-cohort)358
17.5.3. Badanie kliniczno-kontrolne zagnieżdżone w kohorcie (case-control study nested in cohort)361
17.5.4. Badanie kliniczno-kontrolne przemienne (case-crossover study)363
17.5.5. Badanie samych przypadków (case only study)363
18. Randomizowane badania kliniczne Katarzyna SZAMOTULSKA367
18.1. Dlaczego randomizowane badania kliniczne367
18.2. Badane interwencje369
18.2.1. Kryteria włączenia i wyłączenia369
18.2.2. Plan badania369
18.2.3. Badane skutki zdrowotne370
18.2.4. Wielkość próby370
18.2.5. Typ wnioskowania statystycznego371
18.2.6. Analiza statystyczna371
18.2.7. Protokół badania372
18.3. Historia i współczesność badań373
18.4. Randomizowane badania kliniczne a medycyna oparta na dowodach374
18.5. Odstępstwa od schematu378
19. Interwencyjne badania środowiskowe Joanna MAZUR381
19.1. Wprowadzenie381
19.2. Badania terenowe, w tym środowiskowe383
19.3. Współczesne podejścia do pozaklinicznych badań interwencyjnych385
19.4. Postęp w metodologii pozaklinicznych badań interwencyjnych387
20. Zasady przygotowania przeglądów systematycznych i metaanaliz – Małgorzata BAŁA, Magdalena KOPERNY, Joanna ZAJĄC, Wiktoria LEŚNIAK395
20.1. Przygotowanie przeglądu – protokół395
20.2. Strategie wyszukiwania399
20.3. Ocena ryzyka błędu systematycznego w badaniach pierwotnych406
20.4. Podsumowanie wyników, analiza danych, metaanaliza410
20.5. Narzędzia poprawiające sposób raportowania metod i wyników w przeglądach systematycznych417
20.6. Narzędzia do oceny wiarygodności przeglądów418
20.7. Organizacja Cochrane oraz Biblioteka Cochrane419
21. Badanie przyczynowości w epidemiologii Andrzej ZIELIŃSKI423
21.1. Wprowadzenie423
21.2. Pojęcie przyczyny424
21.3. Badania związków przyczynowych425
21.4. Siła (wielkość efektu)428
21.5. Spójność (odtwarzalność)429
21.6. Swoistość (specyficzność)429
21.7. Następstwo czasowe430
21.8. Gradient biologiczny (zależność dawka−odpowiedź)431
21.10. Spójność z dotychczasowym stanem wiedzy432
21.9. Wiarygodność biologiczna432
21.11. Eksperyment433
21.12. Analogia433
21.13. Podsumowanie434
Część IV EPIDEMIOLOGIA W PRAKTYCE436
22. Planowanie programów badań przesiewowych w onkologii Magdalena BIELSKA-LASOTA, Dorota DUDEK-GODEAU438
22.1. Wprowadzenie438
22.2. Pierwsze koncepcje w zakresie wczesnego rozpoznawania raka440
22.2.1. Rak szyjki macicy i początki badań przesiewowych440
22.2.2. Rak piersi i nadzieje związane z mammografią442
22.2.3. Rak jelita grubego i diagnostyka w XXI wieku443
22.3. Badania przesiewowe w polityce światowej446
22.4. Populacyjne programy skriningowe w zwalczaniu raka w Europie449
22.5. Planowanie wdrożenia programu skriningowego451
22.5.1. Przygotowanie do planowania451
22.5.2. Niektóre aspekty kompleksowego planowania wdrażania programu, jego trwałości i rozwoju454
22.5.3. Podstawowy standard programów przesiewowych w zaleceniach Komisji Europejskiej dotyczących implementacji i realizacji zorganizowanych programów populacyjnych455
22.6. Populacyjne programy przesiewowe w Europie w drugiej dekadzie XXI wieku457
22.7. Trendy epidemiologiczne w dobie skriningów459
22.7.1. Rak szyjki macicy459
22.7.2. Rak piersi460
22.7.3. Rak jelita grubego461
22.8. Inne czynniki kształtujące trendy epidemiologiczne463
22.8.1. Wiek i styl życia463
22.8.2. Rozwój diagnostyki i działania niepożądane464
22.9. Perspektywy badań populacyjnych programów przesiewowych w onkologii466
23. Badania jakościowe Dorota CIANCIARA471
23.1. Wprowadzenie471
23.2. Badania w dziedzinie zdrowia471
23.3. Badania epidemiologiczne473
23.4. Rozwój badań jakościowych475
23.5. Charakterystyka badań jakościowych477
23.6. Badania jakościowe w epidemiologii480
23.7. Metody badań jakościowych481
23.7.1. Obserwacja482
23.7.2. Wywiady482
23.7.3. Analiza treści i obrazów484
23.7.4. Badania w działaniu484
23.7.5. Metody badań w dobie COVID-19485
23.8. Proces badawczy486
23.9. Zapewnienie jakości491
23.10. Przeglądy systematyczne i metasynteza492
23.11. Siła dowodów493
23.12. Podsumowanie495
24. Epidemiologiczne podstawy analizy ryzyka Jan Krzysztof LUDWICKI, Kazimiera ĆWIEK-LUDWICKA499
24.1. Wprowadzenie499
24.2. Ocena ryzyka501
24.2.1. Etapy i modele501
24.2.2. Zagrożenie, narażenie, ryzyko502
24.2.3. Dane epidemiologiczne w ocenie ryzyka506
24.2.4. Dane toksykologiczne w ocenie ryzyka507
24.2.5. Identyfikacja zagrożenia508
24.2.6. Ocena narażenia508
24.2.7. Ocena zależności dawka–odpowiedź/narażenie – skutek zdrowotny510
24.2.8. Charakterystyka ryzyka514
24.2.9. Niepewność w ocenie ryzyka516
24.2.10. Cele i scenariusze oceny ryzyka519
24.3. Zarządzanie ryzykiem521
24.4. Informowanie o ryzyku522
25. Ewaluacja interwencji Joanna MAZUR524
25.1. Wprowadzenie524
25.2. Uzasadnienie celowości ewaluacji525
25.2.1. Definicje i rys historyczny525
25.2.2. Uwarunkowania etyczne, prawne i finansowe ewaluacji528
25.2.3. Czynniki stymulujące wynikające z rozwoju wiedzy529
25.2.4. Zdrowie publiczne oparte na dowodach529
25.3. Ewaluacja w cyklu realizacji programu530
25.4. Programy skuteczne i nieskuteczne533
25.5. Doświadczenia Krajowego Programu Interwencyjnego535
26. Uwarunkowania chorób – społeczne, kulturowe, indywidualne Anita GĘBSKA-KUCZEROWSKA539
26.1. Wprowadzenie539
26.2. Modele uwarunkowań stanu zdrowia540
26.3. Uwarunkowania środowiskowe541
26.4. Uwarunkowania socjodemograficzne546
26.5. Podsumowanie550
27. Medycyna oparta na faktach Wiktoria LEŚNIAK, Magdalena KOPERNY, Dawid STORMAN, Małgorzata BAŁA554
27.1. Definicja EBM, pytanie kliniczne554
27.2. Ocena wiarygodności badań556
27.2.1. Ocena wiarygodności badań pierwotnych557
27.2.2. Ocena wiarygodności badań wtórnych561
27.2.3. Inne aspekty oceny jakości badania563
27.3. Interpretacja wyników badań564
27.2.4. Wiarygodność badania a raportowanie564
27.3.1. Miary efektu, istotność statystyczna i kliniczna564
27.3.2. Analiza w podgrupach569
27.4. Wytyczne praktyki klinicznej570
27.5. Źródła wiarygodnej informacji574
28. Medycyna personalizowana w epidemiologii Ewa AUGUSTYNOWICZ581
29. Etyczne aspekty praktyki epidemiologicznej587
29.1. Etyka w epidemiologii Tomasz CHMIELEWSKI587
29.1.1. Dobra praktyka epidemiologiczna587
29.1.2. Rola komisji bioetycznych588
29.1.3. Etyczne zasady badań naukowych589
29.1.4. Zasady dobrych zachowań badawczych593
29.1.5. Nieetyczne zachowania w nauce599
29.1.6. Podsumowanie599
29.2. Etyczne aspekty uprawiania epidemiologii oraz doradztwa naukowego Andrzej LISIECKI600
29.2.1. Grupy doradcze600
29.2.2. Relacje nauki, doradztwa naukowego i polityki603
29.2.3. Konflikt interesów603
29.2.4. Konflikt interesów a psychologia606
30. Podstawowe narzędzia statystyczne i ich interpretacja Daniel RABCZENKO608
30.1. Wprowadzenie608
30.2. Wartość p i przedział ufności609
30.3. Wybór testu statystycznego611
30.4. Liczebność próby613
Skorowidz615