Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
42
MarekHetmański
leczformy,wjakichdoświadczenietosięwyraża(tezy,argumenty,uza-
sadnienia,przykładyitp.)sąjużbezwątpieniazawszeodmienneizale-
żąodhistoryczno-kulturowychwarunków,wjakichsceptycznapostawa
czyteoriasiękształtują.Tymsamymtrudnojestuznać,żeepistemolo-
giamasceptycyzm(podobniejakrelatywizm,któryzniegowynika)za
swójstałyizawszeobowiązującypunktodniesienia.Rozpoznaniezmien-
ności(kontekstowości,awięciwzględności)różnychodmiansceptycy-
zmuczyrelatywizmupoznawczegojestjednązpowinnościepistemologii
iniemożebyćprzezniąprzeoczonenarzeczobsesjiantysceptycznych.
Jesttakzresztązkażdympodstawowymjejstanowiskiemczymotywem
przewodnimbadań.
Zmaganiazesceptycyzmemwskazująnainnyjeszczekontekstge-
nezyirozwojuepistemologiiijejproblematyki-uwikłaniewreligijne
treści,dogmatyiideały(zapewneteżinstytucjeczyorganizacje,które
jeutrwalająistojąnaichstraży).Deistycznagenezaepistemologicznej
pewności(takwidocznauKartezjusza,SpinozyczyLeibniza)orazfide-
istyczno-dogmatycznymotywprzezwyciężaniasceptycyzmusąobecne,
explicitelubimplicite,wwielujejkoncepcjach.Wielkimitrudnymzara-
zemzadaniem(wręczwyzwaniem)dlahistoriifilozofiieuropejskiejbyło-
byprześledzeniereligijnychmotywówwrefleksjinadpoznaniemiwie-
dzą.RozpoznaćjemożnajużuPlatona,potemuAugustyna;zasprawą
ichobuweszłyonenastępnienatrwałedochrześcijańskiejmyśliteore-
tycznej(wspierającejsiędodatkowonaArystotelesie),bypotempojawiać
sięczytouKartezjusza(jawnie),uHume’aiKanta(unikającychtakich
powiązań),wreszcieuHusserlaiScheleraorazmyślicielitomistycznych.
Religijnykontekstklasycznejepistemologiimożnaodnieśćdojeszcze
głębszejibardziejuniwersalnejmotywacji,mianowiciedowpływumi-
tologicznegomyślenianawiększośćteoriifilozoficznych,myślenia,
którenadajesensabsolutny,transcendentny,atakżeostatecznywszelkiej
przygodności,przypadkowościiprawdopodobieństwu.Wwypadkuepi-
stemologiizaoweniedostatkiuznajesięczasowośćiempirycznośćludz-
kiegopoznaniaorazwiedzy,którepoichprzezwyciężeniupodnoszone
zostajądopoziomuRozumulubPrawdy.LeszekKołakowskiwskazuje,
iżjesttotrwaławłasnośćcywilizacji,wtymlogikiiepistemologii,któ-
rawytwarzamitycznąwizjęswoichwartości.
Mitrozumumaprzeciwdziałaćrozpaczliwejzgodzieczłowiekanawłasną
przypadkowość.Pytaniaowłasnąprzypadkowośćmożnaniezadać.Podobnie
