Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
62
Dębowa(jakbeczka)polskośćł
maniuwłasnym,równieżwyświadczaliposługęrycerskąRzeczpospolitej–
broniącjejgranicpołudniowychizasilającwyprawypolsko-litewskiena
Moskwę.
WkażdymraziezewschodunapierałynaRzeczpospolitąintruzywne
wyzwania,któreuaktywniaływniejzaległegenetycznie,wżywiołowości
feudalizmu,wirusywewnętrznejzwadyikonfliktu.Wystawiałotopaństwo
polsko-litewskienaekstremalnepróby.Ztrudemnajwyższymprzetrzyma-
łoononajdolegliwsząspośródnich,którawpołowieXVIIwiekuspiętrzyła
sięwpostacibuntukozackiegooraznajazduobcychsiłzpółnocy,wschodu
ipołudnia.Wydobyłosięztegowiruhistorycznego,leczmocnoosłabione,
zeznamionaminasilającejsięanemii.Alenietylkowojnybyłyprzyczyną
tejanemii.PoważniejszabowiemprzypadłośćtrapiłaPolskęzjednoczo-
nązWielkimKsięstwemLitewskim.OdXVwiekuobszarywschodnie,
zwanepotemKresami,wyludnioneileżąceodłogiem,nęciłymałorolną
ludnośćchłopską,atakżeszlacheckązPolskiwłaściwej,perspektywąich
zasiedleniaizagospodarowania.Spowodowałotowessanienadwyżeklud-
nościowychzterenówPolskiprzezdwory,siołaiosadyrolniczenażyznych
kresachwschodnich.JakodnotowujeWasilijKluczewski,obserwującyru-
chydemograficznenazachodniejRusiwpoczątkachczasównowożytnych:
wobrębiepaństwapolskiegowcześniejszydaninowytypuzależnieniachłopskiego
wXVwiekuzaczęłazastępowaćpańszczyznaiprawopańszczyźnianedoznałoprzy-
spieszonegorozwoju.Wzmocniłotowśródniewolonegoluduwiejskiegodążność
doucieczkiodpańskiegojarzmanatereny,gdziebyławiększawolność.(ł)[Nastą-
pił–J.B.]wzmożonyodpływludnościchłopskiejzGalicjiizprowincjiwewnątrz
Polskinapołudniowo-wschodnienaddnieprzańskierubieżepaństwapolskiego.Pro-
motoramitejkolonizacjistalisiębogaciwielmożepolscy,którzynabylirozległeposia-
dłościnaowychkresach(naetojukrajnie).Dziękitemuzaczęłysięszybkozaludniać
opustoszałedotegoczasudzielniceRusiKijowskiej9.
Zagospodarowanierozległychziemkresowychgenerowałoprzemożny
impulsspołeczno-gospodarczy.Ekonomikadobyjagiellońskiejdryfem
sunęławstronężywnościowejmonokultury,docnaeksploatującwy-
dajnośćżyznychziem.Tendencjaowanadobreutwierdziłasięwtrzech
ostatnichstuleciachistnieniamonarchiipolsko-litewskiej.nBogactwo
[ówczesnej–J.B.]Polskiopierałosięniemalcałkowicienarolnictwie”–
oznajmiahistorykfrancuski10.Taktojużjest,żenadmiarjakiegościeszące-
gosięwrozpatrywanymokresiedziejówdużympopytemsurowca,wktóry
9
W.Kluczewski,Russkajaistorija,t.1,dz.cyt.,s.262–263.
10
D.Beauvois,LaPologne.Histoire,société,culture,Paris2004,s.102.
