Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
M.H.Serejski,EuropaarozbioryPolski,Warszawa2009
ISBN978-83-01-15930-6,©byWNPWN2009
którzywciążjeszczepowtarzają,wbrewfaktom,żehistoria
historiografiijest«wąskąspecjalnością»"
13
.
Rozległymateriał,jakistanowiosnowęksiążkiSerejskie-
go,zostałskonceptualizowanywodwołaniudoczterech
modeli,którezgrupowanowdwóchopozycyjnychparach.
Wramachpierwszejznichprzeciwstawionezostałyujęcia
(modele)statyczneidynamiczne.Ci,którzyujmowalirzecz
statycznie,posługiwalisięobrazemPolskizczasówjej
największegokryzysu,uznając,żeówobrazsamwyjaśnia
upadekpolskiegopaństwa.Polskawichoczachtopozba-
wionasiłwitalnychskamielinatakichpierwiastkówjak:
anarchiczność,prymitywizm,ciemnota,głupota,demorali-
zacja_wsumietotwór,dlaktóregowświeciehistoriiniema
jużmiejsca.Konstytucja3majaczypowstaniekościuszkow-
skieniemogłysamorodniewyrosnąćztakiegogruntu_były
poprostuowocemwpływówobcych(jakobińskich).Taki
obraznajszerzejupowszechnionywdobieOświecenia,zróż-
nąintensywnościąpojawiałsiętakżewczasachpóz
,niej-
szych.Wkręguzwiązanychznimasocjacjipozostawały:
choroba,zgnilizna,śmierć.Mówiono,żePolskawczasie
rozbiorówbyłatylko"trupem,anieorganizmemżywym"
(AleksanderFiedorowiczHilferding)lubjeślijeszczeżyła,to
conajwyżejjako"gnijącepaństwosarmackiejszlachty"
(HeinrichTreitschke)lubjako"wilkbezzębny,cierpiącyna
uwiądstarczy"(SiegfriedHüppe)
14
.Wieluzwolenników
takiegoujęciastarałosięwykazać,żezaborcybylijedynie
wykonawcami"wyrokuhistorii".
Ujęcieprzeciwnestatycznemu_dynamiczne_wyrastało
zromantycznejrefleksjinadhistorią.Akcentowałoono
modernizacyjneprzemiany,jakiezachodziływpaństwie
polskimwdobiereformstanisławowskich,atymsamym
kwestionowałotezęojegosamozawinionymupadku.Istoty
tegoujęcia,reprezentowanegom.in.przezMicheleta,
Marksa,RaumeraczyLorda,upatrywałSerejskiwtym,że
13
14
J.Maternicki,op.cit.,s.395.
Patrz,s.357–365niniejszejksiążki.
XIX
