Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział6:Odimplozjidoekspansji
.................................................................
31
niorajesttakasama;ichstosunkimożezatemregulowaćumowa,która
określawzajemnezobowiązaniaorazwarunkiichwygaśnięcia.Chłopna-
tomiastjakopoddanyzależyjednostronnieodseniora.Sątojednaktylko
ogólnezasady,któredopuszczająmnóstwoodmianiwyjątków.Wolni
chłopibowiemnigdycałkiemnieprzestaliistnieć,podobniejakwłości
alodialneniebędąceniczyimlennem,itonawettam,gdziesystemfeudal-
nyzakorzeniłsięnajsilniej:wpółnocnejFrancji,wLotaryngiiiwBurgun-
dii,atakżewNormandii,skądwrazzpodbojaminormandzkimiprzeszcze-
pionyzostałdoAnglii,naSycylięidopołudniowejItalii.Imdalejjednak
oddawnegocentrumCesarstwaKarolińskiego,tymsystemtenstawałsię
słabszy.Niektóreregiony,jakSkandynawia,FryzjaczyIrlandia,poznały
gojedyniewpostacispóźnionejiczęściowej.CodoCzech,WęgieriPolski,
topoprzyjęciuchrztukrajeteżyłynadalwsystemieprawaksiążęcego:
niemalcałośćzieminależałatamdoposiadaczawładzyzwierzchniej,któ-
remupodlegałarównieżprzeważającawiększośćludnościwiejskiejiktóry
poświęcałjakąśczęśćpobieranychodniejdaninnaopłacaniewnaturze
swejdrużynyzbrojnejiswychurzędników.Feudalizmdotarłdotychkra-
jówdopierowXIIwieku,przeważniejakoefektchrystianizacji:nadając
biskupomziemiewrazzmieszkańcamiiimmunitetamiiwynagradzając
taksamourzędnikówiwojowników,książętawprowadziliwięzywasalne
ikawałkowaniewładzy.
NazachodzieEuropynajazdykończąsięwwiekuX.NatomiastEuropa
ŚrodkowaiWschodniabędąjeszczemusiałystawiaćczołoMongołomwXIII
wiekuiodwiekuXIVTurkom.Wnowychwarunkach,znaczniespokojniej-
szychniżpoprzednio,następujecoś,coumożliwiawszystkieinnezmiany:
wzrostdemograficznytrwającyażdopoczątkuXIVwieku.Potemprzyjdzie
zahamowanie,anastępniespadekliczbyludnościwwynikuepidemiidżu-
my.AleczarnaśmierćspustoszyEuropęjużprzeobrażonąpodkażdym
względemispadekzaludnienianiepociągniezasobąogólnegoregresu.
MiędzyXIaXIIIwiekiemdokonanobowiemwEuropienajwiększegowjej
dziejachposzerzeniaareałuziemuprawnych,ściślezwiązanegozruchami
migracyjnymi,wwynikuktórychznaczneniekiedygrupyludnościosiedla-
łysięzdalaodswychkrajówmacierzystych.Doprowadziłotodopowstania
sieciwiosekgęstszejibardziejregularnejniżprzedtem.Zwiększonaru-
chliwośćludziiwzrostrolipieniądzaułatwiływszędzie,choćwróżnym
stopniuiwróżnymczasie,kurczeniesięzasięgupańszczyzny,erozjępod-
