Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Pojęcieprawa
niepowinnizapominaćtakrządzący,jakirządzeni.Złeprawostworzone
przeztyrananiemogłobymiećmocyobowiązującejnawetwtedy,gdyby
byłoakceptowaneprzezwszystkichobywateli.
Cyceropodawałrównieżokreśleniesprawiedliwości(iustitia),rozu-
mianejjakorozdzielaniekażdemutego,comusięnależy.Takierozumienie
sprawiedliwościjestokreślanemianemUsprawiedliwościdystrybutywnej”.
Rzymianiedefiniującpojęcieprawaczęstoodwoływalisiędoidei
sprawiedliwości.Takienawiązanieznajdujesięm.in.wtekścieUlpianaza-
mieszczonymwpierwszymfragmencieDigestówjustyniańskich.Wefrag-
mencietymUlpian–pragnącpodaćźródłosłówterminuUprawo”–pisał,
żeterminprawo(ius)wywodzisięodsprawiedliwości(iustitia).Ulpian
cytujeteżsłynnąparemiępochodzącąodCelsusa,uznanąpowszechnieza
rzymskądefinicjęprawa,określającąprawojakosztukęstosowaniatego,
codobreisłuszne.WinnymfragmencieDigestówjustyniańskichUlpian
definiujesprawiedliwośćjakookreślonąistałąwolęrozdzieleniakażdemu
tego,comusięnależy.Nadrzędnymizasadamiprawa,wedługUlpiana,są:
żyćszlachetnie,innymnieszkodzić,daćkażdemu,comusięnależy.Nauka
prawajestwedługniegoznajomościąsprawboskichiludzkich,wiedzą
otym,cosłuszneiniesłuszne.Wtymogólnymujęciuideologicznymłączą
sięnormyprawneznormamimoralnymi.
WspółczesnemuterminowiUprawo”odpowiadałowterminolo-
giirzymskiejsłowoius,któreoznaczałosferędziałanialudzidozwoloną
ichronionąprzezpaństwo.Terminiuswystępowałczęsto(szczególnie
wtekstachdawniejszych)wpołączeniuzesłowemfasoznaczającymsferę
działaniaczłowiekadozwolonąichronionąprzezreligię.
Wykroczeniepozasferęchronionąprzeziusstanowiłobezprawie
(iniuria)iuprawniałoposzkodowanegodoreakcjiwpostaciużyciado-
zwolonejpomocywłasnejbądźodwołaniasiędoodpowiedniejsankcji
państwowej.Wykroczeniepozasferęfasnazywałosięnefasiściągałona
sprawcęsankcjezzakresuprawasakralnego.
Wokresierzymskiejrepublikiprawostanowione–lex-powstawało
wwynikudziałalnościlegislacyjnejzgromadzeńcałegoludurzymskiego,
apolexHortensiazroku287p.n.e.–głównienazgromadzeniachplebsu.
Wokresiecesarstwamocustawy(legisvicem)uzyskałyuchwałysenatu,
anastępniekonstytucjecesarskie.Dorozwojuprawaprywatnego,rozu-
mianegojakoiuslubiuscivile,niezbędnabyładziałalnośćbiegłegowpra-
wiejurysty.Jegoroląbyłotłumaczenieiulepszanieprawastanowionego
lubzwyczajowego.Źródłarzymskiewspominająopodwójnymznaczeniu
31
