Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CzęśćI.Praworzymskieijegorolawrozwojueuropejskiejkulturyprawnej
praworządność,którałączyludzkąwspólnotęiwywodzisięzprawana-
turalnego,czylipoczuciasprawiedliwościobjawionegownakazachiza-
kazach.Mniejszaztym,czykiedykolwiekzostałyspisaneczynie;ktonie
znaprawanaturalnego,jestniesprawiedliwy”.
(Cicero,Delegibus1,42,tłum.I.Żółtowska,1999)
*
Omnespopuli,quilegibusetmoribusreguntur,partimsuoproprio,partim
communiomniumhominumiureutuntur:namquodquispopulusipsesibiius
constituit,idipsiuspropriumestvocaturqueiuscivile,quasiiuspropriumci-
vitatis;quodveronaturalisratiointeromneshominesconstituit,idapudomnes
populosperaequecustoditurvocaturqueiusgentium,quasiquoiureomnesgentes
utuntur.PopulusitaqueRomanuspartimsuoproprio,partimcommuniomnium
hominumiureutitur.UWszystkieludy,którerządząsięustawamiizwy-
czajami,posługująsięczęściowoswoimwłasnym[prawem],aczęściowo
prawemwspólnymwszystkimludziom.Botoprawo,któreludkażdy
ustanowiłsamdlasiebie,jestwłaściwetylkojemuinazywasięprawem
obywatelskim(iuscivile),jakowłasneprawospołecznościobywatelskiej,to
natomiast,któreprzyrodzonyrozsądekustanowiłpomiędzywszystkimi
ludźmi,jestjednakowoprzestrzeganeuwszystkichludówinazywasię
prawemnarodów(iusgentium),jakoprawo,którymposługująsięwszyst-
kienarody.Ludrzymskiprzetoposługujesięczęściowowłasnym,swoim
[prawem],częściowoprawemwspólnymwszystkimludziom”.
(Gaius,Institutiones,1,1,tłum.C.Kunderewicz)
*
Iusnaturaleest,quodnaturaomniaanimaliadocuit:namiusistudnonhu-
manigenerisproprium,sedomniumanimalium,quaeinterra,quaeinmarina-
scuntur,aviumquoquecommuneest.UPrawemnaturalnymjestto,którego
samanaturanauczyławszelkiestworzenia:tobowiemprawoniejestjedynie
właściwerodzajowiludzkiemu,leczwspólnejestwszystkimstworzeniom,
którerodząsięnaziemiimorzu,atakżeptakom”.
(Ulpianus,D.1,1,1,3)
*
Praetereaid,quodinsolonostroabaliquoaedificatumest,quamvisillesuo
nomineaedificaverit,iurenaturalinostrumfit,quiasuperficiessolocedit.UDa-
lej,to,cozostałowybudowaneprzezkogośnanaszymgruncie,chociaż
tamtenbudował[to]własnymnakładem,stajesięnaszenapodstawiepra-
34