Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CzęśćI.Praworzymskieijegorolawrozwojueuropejskiejkulturyprawnej
władcypowinnomiećprzestrzeganieustaw,byłojedyniedeklaracjąbez
pokrycia15.
Winnymfragmencie,przekazanymwDigestachjustyniańskich,
Ulpianuzasadniarównież(podobniejakczyniłtoGaius)źródło,zktóre-
gowypływawładzaustawodawczacesarzy:jestnimnadającacesarzowi
władzęlexdeimperio.Jurystatenidziejednakwswymuznaniupełnej
władzyustawodawczejcesarzadalejniżGaiuspodkreślając,żesamawola
władcymamocustawy.Używazwrotu,żeUtocouznajezawłaściwecesarz
mamocustawy”(quodprincipiplacuit,legishabetvigorem).Zwrottenzrobił
wielkąkarieręwpóźniejszychdziejachteoriipaństwa16.
InstytucjeJustyniana(I.1,2,6)powtarzająsformułowanieUlpianaquod
principiplacuit,legishabetvigorem,wrazzjegoformalnymuzasadnieniem
(podobniejakczynilitoGaiusiUlpian),sięgającymdonadaniacesarzo-
wiwładzyprzezustawę(lexdeimperio).Justyniandlawzmocnieniatego
nadaniaodnosigodoarchaicznejlexregia.Odpowiadatobizantyjskiej
koncepcjiwładzykrólewskiej(basileia)17.
DosformułowaniaUlpianaprincepslegibussolutusnawiązująrów-
nieżInstytucjeJustynianawefragmencieI.2,17,8(7).Cesarz,niekwestio-
nującswegoprawadonieliczeniasięzobowiązującymiustawami(legi-
bussolutisumus),podkreślajednak,żepowinnosiętomieścićwramach
15
C.1,14,4:(...)Etreveramaiusimperioestsubmitterelegibusprincipatum.(UAzaistelepiejjestdla
państwapodporządkowaćwładzęcesarskąustawom”).Zob.G.Cervenca(w:)Lineamentidistoriadel
dirittoromano,sottoladirezionediM.Talamanca,2ed.,Milano1989,s.561in.
16
D.1,4,1pr.(Ulpianus,lib.1Institutionum):Quodprincipiplacuit,legishabetvigorem:utpotecum
legeregia,quaedeimperioeiuslataest,populuseietineumomnesuumimperiumetpotestatemconferat.
(UCopodobasięcesarzowi,mamocustawy:dziejesiętak,bowiemustawąkrólewskąuchwaloną
ozwierzchności[ludu],składaoncałąswązwierzchnośćimocnacesarza”).Zob.:F.Gallo,Sul...,
s.428;por.A.dell’Oro,UImperium”eflleximperii”allalucedelCodicediGiustiniano(w:)Sodalitas.Scritti
inonorediAntonioGuarino,t.4,Napoli1984,s.1573.
17
I.1,2,6:Sedetquodprincipiplacuit,legishabetvigorem,cumlegeregia,quaedeimperioeiuslata
est,populuseietineumomnesuumimperiumetpotestatemconcessit.Quodcumqueigiturimperatorper
epistulamconstituitvelcognoscensdecrevitveledictopraecepit,legemesseconstat:haecsunt,quaeconstitu-
tionesappellantur.Planeexhisquaedamsuntpersonales,quaenecadexemplumtrahuntur,quoniamnonhoc
princepsvult:namquodalicuiobmeritaindulsit,velsicuipoenamirrogavit,velsicuisineexemplosubvenit,
personamnonegreditur.Aliaeautem,cumgeneralessunt,omnesproculdubiotenent.(ULeczito,couznaje
zawłaściwecesarz,mamocustawy,jakożenapodstawieustawykrólewskiej,wydanejwsprawie
jegowładzy,ludodstąpiłmuiprzeniósłnaniegocałąswojąwładzęimoc.Cokolwiekwięccesarz
listemustanawiaalboporozpoznaniuorzeka,albowedykcienakazuje,niewątpliwiejestustawą.
Towłaśnienazywasiękonstytucjami.Oczywiścieniektóreznichsąosobisteinieużywasięich
jakoprecedensów,ponieważnietegochcecesarz.Bowiem,żekomuśzausługiokazałżyczliwość
lubjeślinakogośkaręnałożyłalbojeślikomuśwsposóbbezprzykładnyprzyszedłzpomocą,nie
rozciągasiętopozadanąosobę.Innezaśkonstytucje,ponieważsąogólne,niewątpliwieobowiązują
wszystkich”,tłum.C.Kunderewicz).
40
