Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CzęśćI.Praworzymskieijegorolawrozwojueuropejskiejkulturyprawnej
urzędnikówmogładotyczyćzarównoobywatelirzymskich,jakteżipe-
regrynów22.
Drugitorrozwojuprawaprywatnegototwórczainterpretacjaiuscivi-
ledokonywanaprzeziurisprudentes.Interpretacjata,którejpodstawąbyło
archaicznemosmaiorumorazprawostanowione,byłagłównymźródłem
rozwojurzymskiegoprawaprywatnego.Prawnicyrzymscybylibowiem
nietylkoznawcamiprawa,lecztakżejegotwórcami.Praworzymskieod
końcaIIwiekup.n.e.doIIIwiekun.e.stworzyłomodelUprawaprawnicze-
go”,tj.takiego,wktórymgrupazawodowaprawnikówspełniałaogromną
rolęwtworzeniuprawa23.
Pomponius(D.1,2,2,12)wyjaśnia,żeiuscivileopierasięnasamejin-
terpretacjiuczonychprawników24.Tostwierdzeniepotwierdzarównież
innyprzekazPomponiusza(D.1,2,2,5),wktórymjurysta(poprzedstawie-
niuwpoprzednimparagrafiehistoriipowstaniaustawyXIItablic)pisze,
iżustawatawymagaładyskusjiiinterpretacjibiegłychwprawie.Ztych
dyskusjipowstałoprawoniepisane,którenazywanowspólnąnazwąius
civile25.
Wliteraturzeprawarzymskiegodostrzegasięsprzecznośćpomiędzy
użyciemprzezPomponiuszanaoznaczenieinterpretatioprudentiumrazter-
minupropriumiuscivile,adrugiraziuscivilecommuninomine.Niewydaje
sięjednak,bymogłotopodważaćwiarygodnośćzrównaniainterpretatio
prudentiumzpojęciemius,iuscivile26.Rozróżnieniepomiędzyprawemsta-
22
Zob.Gai4.103–106.Por.P.DeFrancisci,Sintesi...s.210–211.
23
Por.A.Schiavone,Prawnik(w:)CzłowiekRzymu,podred.A.Giardina,Warszawa1997,
s.107in.Możnatuporównaćdoktrynęanglosaskiegorealizmuprawniczego,któryposługiwałsię
wyrażeniemUsądytworząprawo”(courtsmakelaw)zopartąnaprawierzymskimtradycjąEuropy
kontynentalnejpodkreślającąznaczenietradycjinaukowej(por.G.P.Fletcher,NacześćflIusetlex”.
Kilkarefleksjinadpojęciemprawa,IusetLex2002,nr1,s.15in.).
24
D.1,2,2,12(Pomponius,enchiridion):(...)estpropriumiuscivile,quodsinescriptoinsolapruden-
tiuminterpretationeconsistit(...).Zob.P.DeFrancisci,Sintesi...,s.205;M.Talamanca(w:)Lineamenti,
s.232in.;M.Brutti,tamże,s.289.
25
D.1,2,2,5(Pomponius,lib.sing.enchiridion):Hislegibuslatiscoepit(utnaturalitereveniresolet,
utinterpretatiodesideraretprudentiumauctoritatem)necessariumessedisputationemfori.Haecdisputatio
ethocius,quodsinescriptovenitcompositumaprudentibus,propriapartealiquanonappellatur,utceterae
partesiurissuisnominibusdesignantur,datispropriisnominibusceterispartibus,sedcommuninomineappel-
laturiuscivile.(UPouchwaleniutychustawstałasięniezbędnadyskusjanaforumnaichtemat.Jest
oczywiste,żeichinterpretacjapowinnaopieraćsięnaautorytecieznawców.Tadyskusjanaforum
itoprawo,którebezformypisanejzostałoułożoneprzezznawców,niemawłasnejnazwy,jakto
jestwprzypadkuinnychgałęziprawa,lecznazywanejestwspólnąnazwąprawaobywatelskiego
(iuscivile)”).
26
Zob.B.Albanese,D.1,2,2,12...,s.14–15.
42
