Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CzęśćI.Praworzymskieijegorolawrozwojueuropejskiejkulturyprawnej
dożadnegoinnegoprawa75.Wtymrozumieniuśredniowiecznadoktryna
prawnazajmowałasięprzedewszystkimuporządkowaniemprawaistwo-
rzeniemjegopewności.
Doktrynaprawnamositalicus,będącaprzejawemtegorodzajupo-
dejścia,wyrażałapóźnośredniowiecznąideęprawajustyniańskiegojako
prawapowszechnego,uzupełnianegoprzezinterpretacjęglosatorów
ikomentatorów76.MożnatuprzytoczyćbolońskiegoprawnikaPietroAn-
dreaGambaro.Podkreślaon,żeponieważustawaniemożeprzewidzieć
wszystkichprzypadków,koniecznajestjejinterpretacja,wyprowadzająca
uzasadnieniaiargumentyprawnewynikającezprawastanowionego77.
Prawopowszechnerzymsko-kanonicznerozwijałosięgłówniewśre-
dniowiecznejItalii.Byłokontynuowanerównieżprzezpóźniejszychpi-
sarzyreprezentującychmositalicusiuradocendi.MarioCaravale,pomimo
uniwersalnegosposoburozumieniaprawapowszechnegorzymsko-ka-
nonicznego,widziteżpewneróżnicejegotraktowanianaterenieWłoch
północnychipołudniowych78.
2.Iuscommunezwyczajowe(droitromaincoutumier),poczynającod
XVwieku,byłorozwijanegłównieprzezprawnikówfrancuskich.Prawo
powszechneweFrancji,posługującejsięniezliczonąilościąprawzwycza-
jowych,niemiałojednakwtymkrajuznaczeniaprawaobowiązującego.
Byłoonotraktowanejakoratioscripta,doktórejinterpretatorzy,sędziowie
ilegislatorzymogliodwoływaćsię,gdyuznalitozaniezbędne.
Zwyczajeprawneposzczególnychczęścikrólestwabyłyzawarte
wzbiorach,któreuzyskiwałyaprobatękrólewską.Nietraciłyonejednak
przeztoswegocharakteruprawazwyczajowego.Iuscommunewrozumie-
niufrancuskimniebyłotraktowanejakoprawowszechogarniająceani
jakoostateczneodesłanie.Mogłobyćonomodyfikowaneprzezordonan-
sesuwerena,zmożliwościąjednakkontroliprzezparlamentykrólestwa.
75
M.Caravale,Alleoriginideldirittoeuropeoł,s.27.
76
Tamże,s.36.
77
P.A.Gambaro,Deextensionibus(cytowanyprzezM.Caravale,Alleoriginideldirittoeuro-
peoł,s.24–25–zpomyleniemnazwiskawprzypisie):Etquoniamperlegemscriptamimpossibileest
omnescasuscomprehenderesubintratlegisinterpretatio,quaededucendoargumentaetrationesalegibus
scriptis,sicutaliaescientiaeaasuisprincipis,generathabitumscientificumaperiendomultasconclusiones,et
decidendomultadubia,exvirtutealiarumlegum(...).
78
Zob.M.Caravale,Alleoriginideldirittoeuropeoł,rozdziałIzatytułowany:Naturaefunzione
dellofliuscommune”romanocanoniconelladottrinaitalianadellaprimaetąmoderna,(s.1–63);rozdziałII:
GliUiuracommunia”delladottrinanapoletana(s.65–114).
60
