Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
UniaEuropejskajakowspólnotakulturowa
czasachtypówustrojówpolitycznych.RozważaniaStagirytyniewątpliwie
zmierzaływkierunkuwykazaniaewolucyjnegocharakterumodeluładuspo-
łecznego31.Wiążesięztympojęciedemokracjijakozdolnościdouznawania
woliwiększościprzypodejmowaniudecyzji.Wgreckichpolismożnaspotkać
różnorodneformyładupolitycznego,realizowanewlokalnychwarunkach.
Tapraktykadotyczącażyciaspołecznegostałasiędlapotomnychźródłem
refleksjinadczynnikamipowstawaniairozwojuzróżnicowanychsystemów
politycznych.Budziłyoneczęstoodmiennereakcje,stającsięjednakzaczy-
nemdlaformułowanianowychzasadżyciazbiorowego.
Doświadczenierzymskiewrazzrozwiniętąformąprawodawstwa
stałosięzkoleiźródłemnormatywnychrozwiązań,regulującychstosun-
kispołeczne,wtymtakżenapoziomieludzkiejindywidualności32.Prawo
rzymskieokazałosiętrwałymelementemdziedzictwaeuropejskiego,wska-
zującegonadążeniedoformalnejregulacjistosunkówmiędzyludzkich.Po-
rządekpolitycznyRzymupozostawałzróżnicowany.Wpierwszymokresie
historiiRzymuwswejpostacirepublikańskiejmiałcechybardziejdemo-
kratyczne.Pozwalałotonarozwijanieikultywowanietakżetychwartości,
któremiałyzwiązekzgreckątradycjądemokratyczną.Rzymrepublikański
niewątpliwiewniósłdokulturyeuropejskiejistotneelementy,związane
zpodejmowanymipróbamirozwiązańspołecznych,którestałysięwzorco-
wymidlapóźniejszychepok,awieleinstytucjipolitycznych,występujących
wtymokresie,znalazłolicznenaśladownictwowokresachpóźniejszych.
Rzymcezarów,którywyrósłztendencjiautokratycznych,przybiera-
jącychzinstytucjonalizowanąformęwpostacijedynowładztwa,również
stałsięwzoremdlarozwiązańpolityczno-społecznych,pojawiającychsię
wdalszymrozwojuEuropy33.Cezaryzmbyłzwiązanyzimperialnąformą
rozwojuRzymu.ImperiumRomanum–zwłaszczawewcześniejszymokresie
swegoistnienia–stałosięwzorcowymrozwiązaniemsystemupolityczne-
rozwiązańwżyciupublicznym.K.Popper,Społeczeństwootwarteijegowrogowie,tłum.H.Kra-
helska,WNPWN,Warszawa2008.
31WprzeciwieństwiedoPlatonaarystotelesowskiekoncepcjepolitycznebardziejnace-
chowanesąelementamizwiązanymizmodelemdemokratycznym.
32Towprawierzymskimmożnaspotkaćporazpierwszywformienormatywnejregula-
cjędotyczącąprawaspadkowego,awięcodwołującegosiędowolijednostki,którawpostaci
testamentuprzekazywałaswedecyzjedotyczącepostępowaniawynikającegozdecyzjiindy-
widualnej.
33Towłaśniezeźródłosłowułacińskiegodicturawywodzisiętermindyktatura,stoso-
wanydlaokreślaniawładzyautorytarnej,przyjmującejzróżnicowaneformyinstytucjonalne,
przynależnedodanejepokihistorycznej.
