Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Polskalewicachrześcijańska(1832–1914)...
wości,dysproporcjispołecznychipowszechnejbiedy,chęćzmianyrelacjimiędzyludzkichwimię
zasadetykichrześcijańskiej,miłościbliźniego,ewangelicznegobraterstwa(różniepojmowanego),
równościiwolności.ŁączyłaichrównieżgorliwawiarawBogaiprzekonanie,żewniedalekiej
przyszłościziścisięichmarzenieowolnej,demokratycznejisprawiedliwejPolsce.Teskładniki
czyniłyzjednostekwspólnotęjodrębnąformacjęintelektualnąchrześcijańskiej,demokratycznej
ipostępowejlewicy.
Pokoleniapolskichmyślicielipolitycznychrozczarowanychistniejącymistosunkamispołecz-
nymi,perspektywądziałaniawrealiachnnarodubezpaństwa”niefunkcjonowaływintelektualnej
próżni,wizolacjiodtradycjimyśleniapolitycznegoiaktualnegodziedzictwaeuropejskiego.Rodo-
wódlewicowo–chrześcijańskiejformacjiintelektualnejodnajdywanowfilozofiiPlatona,dziedzic-
twieśredniowiecznychireformatorskichgrupprotosocjalistycznych,czerpiącychswojeinspiracje
zBiblii,nowożytnychutopii(TomasaMorusa,TommasoCampanelli),angielskichlowellerów
(zrównywaczy)JohnaLilburnaidigerrów(kopaczy)GerrardaWinstanleya,wczesnooświecenio-
wychutopijnychkomunistów(JeanMeslier,Morelly,LouisAugusteBlanqui),rozprawibroszur:
WojciechaGutkowskiego,księży:HugonaKołłątaja,KajetanaJózefaSkrzetuskiego,Wincentego
Skrzetuskiego,JózefaMejera,FlorianaJelskiego,OnufregoKopczyńskiego,JózefaWitoszyńskie-
go,FaustynaCiecierskiegoiwieluinnych.Wbogatympejzażueuropejskiejmyślisocjalistycznej
(zazwyczajutopijnej)rodzimejlewicychrześcijańskiejnajbliżejbyłodoutopistówfrancuskich
(HenrideSaint–Simon,CharlesFourier,LouisBlanc,ÉtienneCabet,FrançoisNoëlBabeuf,
PhilippeBuonarroti,Hugues–Félicité–RobertdeLamennais,PhilippeBûchez,PierreLeroux),
wmniejszymstopniudobrytyjskichsocjalistów(RobertOwen,CharlesHall),reprezentantów
różnychodcienianarchizmu(LewTołstoj,Pierre–JosephProudhon,MichaiłBakunin)iwłoskich
nzmartwychwstańców”(GiuseppeMazzini,GiuseppeGaribaldi).Niejednokrotniepobratymstwo
ideowemiędzyorędownikamizachodniegosocjalizmuarodzimą,polskąlewicąprzeradzałosię
wosobisteprzyjaźnieifascynacje,byprzywołaćchoćbytylkowspółpracęCabetazKrólikowskim,
ProudhonazEdmundemChojeckim,GaribaldiegozLudwikiemBulewskimiJózefemHauke–
Bosakiem,MazziniegozAdamemMickiewiczemiStanisławemWorcellem,Lamennais’azLe-
onemRzewuskim,czyAlexandre–AugusteLedruRolliniArnoldaRugezWojciechemDaraszem.
Spróbujmyterazzarysowaćmozaikęideowo–politycznąformacjiintelektualnej,zktórej
wywodzilisięautorzytekstówzamieszczonychwniniejszejantologii.Uchwycićichświatopogląd,
postawy,intencjeimotywację,dokonaćinterpretacjikoncepcjiprzeznichgłoszonych,ajedno-
cześnieodnaleźćpodobieństwairóżniceichpolitycznegomyślenia.Ułatwito,jaksądzę,wcale
niełatwąlekturęzebranegotutajmateriałuźródłowego.
Naziemiachdotkniętychrepresjamipopowstaniowymi,ogromemklęskiporażekszybko
odrodziłsiękonspiracyjnyruchspiskowyoniepodległościowejorientacji.Wśródniedawnych
uczestnikówpowstanialistopadowegodominowałoprzekonanieokoniecznościrozbudowystruk-
turorganizacyjnych,przygotowaniapodstawpodwybuchkolejnejirredenty,wreszcierównież
11
