Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wszelakowiemy,żetenwrógjestnadersilny,żejunactwo,
zarozumiałośćnaszabyłabywystępkiem.Niewolnonamnagrę
stawiaćżycianarodowego.Abyjezaśocalić,powinniśmysięmyślą
wysokounieść,asercemgłębokoiobszerniewcielićwnaród,
zastanowićsięnadsłowaminaszychwieszczów,którychnatchnienie
jużczerpanebyłozżycianarodowegoiwydobyćprawdę,którabysię
stałaoznajmieniemikatechizmemojczystym.
Zdotychczasowychprawdwtymprzedmiociewypowiedzianych
poostatnimpowstaniu,uważamzanajlepszyprogrampodany
wkorespondencjiOjczyznyzdnia15lipca1864roku.Pisał
goczłowiekwkraju,człekwidoczniezogromnemzastanowieniemsię
iznajomościąpołożenia.Określiłonjasnopolitycznepotrzebynasze,
którestreszczamwczterechpunktachiuznajęjenadzisiajzacztery
prawdynarodowe.Sąonenastępujące:
Sporyogruntaiwzajemnewinnyustaćpomiędzyludem
adziedzicami.
Naródcałypowinienschłopieć.WPolscewszyscywinnibyć
Polakami,naLitwieLitwinami,naRusiRusinamizobyczajuijęzyka.
Oświatawzajemnaipodnoszeniesięmaterialnewinnybyćmozolnie
dźwigane.
Natułactwieświecićprzykładem,uczyćsięiuczyćludy.
Moimzdaniem,powtarzam,programtenjestpełnyizupełnie
odpowiednidoobecnejchwili.Środkizaśisposobydowprowadzenia
gowżyciepowinnybyćproste,zawszeopartenamoralności
idostosowanedookoliczności.Pracownicynatympolupowinnitak
działać,abysięniedaćpoznaćMoskwie,winnibyćskromnii„jako
wężeniedościgliwmyślach”.KażdyPolakmożegłosić
iprzeprowadzaćtezasadynawetnienależącdożadnejorganizacji,
którejrozgałęzieniejestpotrzebnedopierowchwilachgotowości
narodudopowstania.RządNarodowydopókinieuznatakiejchwili,
powiniensięograniczyćnanadzwyczajmałejliczbieurzędników,
aposadyzawadzająceinominalnietylkodominujące,czytowkraju,
czyzagranicąpoznosić.Bonictakjegoideiniemożezaszkodzić
jakpyszałkostwowniemocy.Stanowisko[się]niezmieniło,stosujmy
