Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1.Rozpoznaniezjawiska
przeprowadzeniebadańprzebieguewolucjiiwyka-
librowanieewolucjiwmilionachlat,azmianonto-
genetycznych-wdniach.Szczególnymaspektem
ontogenezysąnagłeprzejściamiędzykolejnymista-
diamirozwoju,takiejakmetamorfozazmieniająca
larwęwmłodocianegoosobnika.Możliwośćwyka-
librowaniaprzebieguwzrostuwdniachpokazała,że
modyfikacjeontogenezydotyczyłyprzedewszystkim
tempadziennychprzyrostów,aniewydłużeniaczasu
wzrostu,czylitrwaniadanegostadiumrozwoju.Roz-
miarDlarwy”powiększałsię,mimożeczasjejwzrostu
pozostawałniezmienny.Tempoprzemianbyłoprzy
tymniemalliniowewstosunkudoczasu(odczyty-
wanegozmiąższościwarstwskalnych)ibardzopo-
wolne.Widaćztego,żepaleontolodzydysponująna-
rzędziembadawczymwnikającymgłębokowbiologię
organizmówsprzedsetekmilionówlat.
Ewolucjadziennychzmianontogenezyuzmysła-
wiaporazkolejny,żehistoriażyciatoprocesfizycz-
ny.Przywykłosięprzedstawiaćewolucjęwpostaci
drzewkowategodiagramu(dendrogramu).Trzeba
miećjednakświadomość,żedendrogramymogą
wbardzoróżnysposóbodzwierciedlaćprzebieg
ewolucji,niekonieczniepokazującto,czegosięspo-
dziewamy.Dendrogramprzedstawiającyróżnicowa-
niegatunkówwczasieiprzestrzenigeograficznejma
zupełnieinnykształtniżdendrogramodnoszącysię
doewolucjimorfologicznejtychsamychgatunków
wtymsamymprzedzialeczasu.Czyminnymsąuwi-
docznionenakażdymznichnieciągłości.
Diagram(umieszczonywnastępnymrozdzia-
le)zprzestrzeniągeograficznąprzedstawionąna
osiachhoryzontalnych(odciętych)uzmysławia,jak
następujeekspansjawokresachkorzystnychdlaga-
tunku,awokresachniekorzystnych-izolacjanie-
którychjegopopulacji,któramożedoprowadzićdo
rozdzieleniajegodrógewolucji,czylidospecjacji.
Wkonsekwencjiprocesuspecjacji,prowadzącegodo
izolacjigenetycznej,przyewentualnympowtórnym
spotkaniupopulacjewyjściowepozostanąosobne,
boniebędąjużzdolnedokrzyżowaniasię.Zwiększa
sięwtensposóbzłożonośćekosystemuwobszarze
objętymprzezdiagram.Rośnieliczbawspółwystę-
pującychnadanymterenie(sympatrycznych),ale
izolowanychgenetyczniegatunków,którewyodręb-
niłysięgdzieindziej.Jestprzeztonaświeciecoraz
więcejcorazbardziejwyspecjalizowanychekologicz-
nieformżycia.Jedyniezbytszybkazmianalubzanik
właściwegodlagatunkuśrodowiskażycia(habita-
tu)hamujetęglobalnątendencjędointensywnego
wzrosturóżnorodności.Najskuteczniejszewelimi-
nacjibioróżnorodnościsąkatastrofyekologiczne
obejmującerozległeprzestrzenie.
Tensamobrazewolucyjnegowzrostuzróżni-
cowaniamożnaprzedstawićnadiagramiezosiami
21
Dzienneprzyrostytkankikoronyostatniegoelementuaparatugębowego
konodontaComplexoduszordowikuMójczypozwalającenaokreślenieczasu
(izmiennościosobniczej)jegomorfogenezy
horyzontalnymiodnoszącymisiędomorfologii.
Pokażeon,jakwtokuewolucjipodwpływemdo-
borunaturalnegozwiększająsięróżnicemiędzypo-
pulacjami,aleteżjakichodmiennośćzmniejszasię
wwynikukonwergencji.Obraztenbędziezupełnie
inny,boczyminnymsąnieciągłościwprzestrze-
niimorfologii.Obadiagramybędązgodnepod
względempłynnościprzemianwczasietrwających
ażdowymarcialinii.Oczywiściezłożonośćrealnego
świataistrukturygenetycznejpopulacjiobrazten
komplikuje,aletaknaprawdęwyglądaewolucjainie
zmieniątegometodologicznepreferencjebadaczy.
Skoromniejwięcejwiemy,jakprzebiegaproces
ewolucji,nasuwasiękolejnepytanie:czymożnago
przewidywać,ajeślinie,todlaczego?Czyfiloge-
nezajestwstaniewywiązaćsięzwymaganiapre-
dyktywnościstawianegonaukomprzyrodniczym?
Odpowiedźjestnieuchronnienegatywna:przyszłe-
gostanuewolucjiwperspektywiemilionówlatnie
dasięprzewidzieć.Kwestianieprzewidywalności
procesówhistorycznychmaobszernąliteraturęuj-
mującąproblemodbardzoróżnychstron.Najistot-
niejszesąograniczeniatermodynamiczne.Wyłusz-
czyłjew1944rokuErwinSchrödinger(1887-1961).
Zauważył,żeewolucjabiologicznapostępujeniejako
wbrewgeneralnemuwzrostowientropii.Toselekcja
(dobórnaturalny),usuwającchaoszukładówbio-
logicznych,jestźródłemDnegentropii”.Dobórnatu-
ralnyjestczynnikiemśrodowiska,któregoentropia
rośniewrazzlokalnymspadkiementropiiobiektów
