Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
80
JózefCzapski
nMówiłemprawdęwoczy,tępionomnie,znienawidziłemich.Jaki
byłprzebiegprocesuzmian,którewemnierosły?W1944r.cecho-
wałomnieprzyjęciezaprawdziwetego,comiszkołaiotoczeniedo
wierzeniapodało.W1945r.spotkałemludzizLublina,zetknąłemsię
zpartią,doktórejwimięrealizmuàlaWielopolskiposzłemzinnym
światemwartości.Wnowedogmatynieuwierzyłem,alezachwiały
sięstare.ZjawiłsięLucjan,też»człowiekczynu«,leczjakżedalekiod
wulgarnychkarykaturmówiącychosprawiedliwościdziejowej,oepo-
ceszczęściachłopairobotnika,orajupanującymwSowietach.»Idee
zaszczepionemasommająnaceluprzemienienietychżewsprawne
narzędziewalkiwrękachprzywódców«.Byłemtypem»intelektuali-
sty«pełnegozastrzeżeń,bojącegosięczynuiakcji.Lucjanprzepędził
mewahania.Zrozumiałem,iżniemożestaćmisięniczłegoaninic
dobrego,awkażdymrazieniejestemtegowstanieocenić.Stracę
rękę–byćmożepowiększytomojązdolnośćrozumowania,awansu-
ję–byćmożeprzyzwyczajęsiędonieróbstwa,przepojęiluzjamina
tematsamegosiebie,costaniesięprzyczynąbolesnychrozczarowań.
Uczuciowość,nieśmiałośćmazmalaławpowodzicoraztonowych
wrażeń,Lublin,Warszawa,Wrocław,hotele,nowetwarzeinowepro-
blemy.Władza,pieniądze,koniak,kobiety…”
Tenlist,wktórymplączesięiwikłaofiarnaiszlachetnagotowość
przekreśleniasiebie,pragnienieczynuzzachwytemdlabezwzględ-
nych,pozbawionychwszelkiegoskrupułu,aleskutecznychmetod
sowieckich,przyjednoczesnymgłębokimsceptycyzmiewsensobiek-
tywnyczegokolwiek,tojestświadectwoiSpowiedździecięcia
wieku,dziecięcianaszegowieku.
Codanadalsząmetę,jakpodziałanatakiepsychikiwdzisiej-
szejrzeczywistościpolskiejwkarbachbezpiekinwładza,pieniądze,
koniakikobiety”?
Takamłodzieżjesttakżetuwśródnas,wParyżu,Londynie.Ztym
samym,czyzpodobnymchaosemdoświadczeńibrutalnychprzeżyć.
Cóżimdajemy,mynstarcy”,pozagłodowymistypendiami,poza
frazesamiwzniosłymiizłymsnemnaszychswarówpolitycznych?
Narodyginąbezwizji–mówiBiblia.Jakąwizjędajemojagene-
racjaemigracyjnatejpolskiejmłodzieży,którachcewiedzieć,dlacze-
gowartojestnietylkoginąć–aleiżyć?
nKultura”1949,nr1,s.3–13
