Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
twórcyfilmowiprzygotowująestetycznyprodukt)13.Wkontekścietego
problemuwartobyłobyzbadaćnaprzykład
Kwaidan,czyliopowieści
niesamowite
(1964)MasakiKobayashiego,dziełogłośneswegoczasu
wEuropie.Kobayashisfilmowałopowieścispisanerękązafascynowa-
negoJaponiąamerykańskiegodziennikarza,pół-Irlandczyka,pół-Gre-
ka,któryprzyjąłjapońskienazwiskoiżyłtamzeswojąnowąrodziną14.
13Filmma„masowość”wpisanąwprocespowstawaniaiprocesodbioru.
Filmy,którymisięzajmujęwtejksiążce,niemogłybypowstaćbezpracyekipy;
oczywiściemożnasobiewyobrazićdziełojednegoautoraijednegoodbiorcy,
aletakasytuacjamnienieinteresuje.Wszystkiefilmy,któreprzywołuję,były
nagradzane,pokazywanenaprzeglądach,dyskutowanewprasie,opisywane
wksiążkach(twórczośćKrzysztofaKieślowskiego,októrejpiszę,jestznana
wJaponii–wniemalkażdejwypożyczalnisązbioryjegodzieł).Filmyjapoń-
skie,októrychwspominamiktóreanalizuję,możnabyłozobaczyćwkinach
wEuropie(iwPolsce).„Publiczność”,„masowość”totakżekryteriumselekcji
filmów,którympoświęcamswojąpracę.Oczywiściebiorętakże(amożeprzede
wszystkim)poduwagękryteriumestetyczne–„wybitnedziełosztuki”.Namargi-
nesiedodam,żefilm,sztukafilmowatociekawyprzykładdoanalizy,bo–po
pierwsze–dychotomicznypodział„sztukawysoka”i„sztukaniska”jesttunie-
adekwatny,podrugie–to,coskonstruowane,wykoncypowane,wyreżysero-
wanemieszasiętuztym,conieuchwytnedlarozumu,intuicyjne,coniejest
naszym(reżysera)wyborem,decyzją,acowynikazciążeniadanejkultury,czy
poprostuindywidualnychpredyspozycjitwórcy.
14
Kwaidan,czyliopowieściniesamowite
(
Kaidan
)MasakiKobayashina-
kręciłnapodstawieprozyLafcadioHearna(1850–1904),któryod1890roku
mieszkałwJaponii(byłtamznanyjakoYakumoKoizumi).
Kwaidan
inspirowa-
nyjestjapońskimilegendami,historiamiozjawachiupiorach,buddyjskąwiarą
wreinkarnacjęikarmę.Wedługbuddyjskichwierzeńimsilniejszeemocjeiuczu-
cia(złość,gniew,aleimiłość),tymsilniejszajestwięźzmarłegozeświatem.
UmarliwopowieściachHearnawracajądoswoichdomówibliskich,poja-
wiająsięwnowychwcieleniach.Zbuddyzmemjestteżzwiązanawiarawde-
mony,głodneduchy,istoty,którezpowoduswejzłejkarmyrodząsięnainnych
„piętrachrzeczywistości”iatakująludzi.WopowieściachHearnaznaćrównież
wpływysintoizmu–japońskiejreligiinatury,gdzieanimizujesięnp.siłyizjawi-
skaprzyrody.Wjednejzhistorii(obecnejteżwfilmie)PaniŚniegoszczędza
życiechłopcu,potempojawiasiępodpostaciądziewczynyizostajejegożoną.
Wartozauważyć,żewbuddyzmienieoperujesiępojęciemduszy.Ponieważ
osobowośćczłowiekawedługnaukibuddyjskiejniestanowitrwałejcałości,
leczjestzmiennympotokiemnp.doznańzmysłowych,świadomości–ja”jest
tylkohipostazą.Odrodzeniesięwbuddyzmiejestwięc„tylko”nowąkonfigu-
racjądharm,tzn.elementówmanifestującychsięwpotokuświadomości,bo-
lesnymprzymusem.ZakończeniełańcuchawcieleńtoosiągnięcieNirwany.
NaZachodzieznanabyłakoncepcja„wędrówkidusz”(obecnanp.wwierze-
niachorfickich,upitagorejczyków,Platona,neoplatoników),alewiążesięona
zwiarąwnieśmiertelnośćduszyludzkiej,czylipierwiastkawiecznego,stałego,
któryodradzasięwnowymciele.Zwahaniemużywamwięcwkontekście
analizniektórychjapońskichfilmówtakichpojęć,jak„dusza”,„naturaludzka”
czy„archetyp”,konotującychm.in.trwałośćlubniezmienność.
19
