Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
34
I.FILOLOGIAJAKOPOSTAWABADAWCZA
(m.in.warszawskichpozytywistówdziałającychwnPrzeglądzieTygodniowym”
inNiwie”orazśrodowiskakonserwatywneznTygodnikaIlustrowanego”,nKłosu”
inKurieraWarszawskiego”)doprzemyśleniamożliwości,celowościorazsposo-
bówniwelowaniadystansucywilizacyjnegoPolskiwobecZachodu,doustalenia
relacjimiędzykosmopolityzmemapatriotyzmemwróżnychsferachkultury99.
Filologia(zwłaszczaklasyczna,dobrzeosadzonawkrakowskich,lwowskich
iwarszawskichośrodkachakademickichitowarzystwachnaukowych)
100
stanowiła
wówczastakżeprzedmiotfelietonowychpotyczek.WrozprawieWychowanie
publicznenapodstawachekonomiipolitycznejAleksanderCzarnowskiatako-
wałfilologięklasycznąjakodostarczycielkęwiedzynieprzydatnejwwarun-
kachrozwijającegosiękapitalizmu.WtórowałmuBolesławPruswpozytywnej
recenzjiksiążkiorazkrytycesensuwykształceniafilologicznegowewspółcze-
snymspołeczeństwie,opublikowanejwnKurierzeWarszawskim”z1886r.101
RozpatrywanaztakiejperspektywyBaudouinowskakrytykafilologiizdrugiej
połowyXIXipoczątkuXXw.byłabylokalnąpróbąsprzeciwieniasiętejtra-
dycjinaukowo-światopoglądowej,która-jakoprzeżytekndawnominionej
epokiwrozwojumyślenianaukowego”
102
orazwrozwojucywilizacjieuro-
pejskiej
103
-stanowiprzeszkodędlauniwersalizacjipolskiejnauki,podob-
niejakzwalczaneprzezjęzykoznawcęwfelietonachipracachnaukowych
narodowenmitologie”.
Fakt,żeproblematyzowaniezadańorazprzedmiotufilologii(takklasycznej,
jakinarodowej)wiązałosięzjednoczesnymproblematyzowaniemwspomnianej
dychotomiinuniwersalne-narodowe”oraznakładającychsięnaniąkolejnych
parpojęciowych(ncentrum-peryferia”itd.),dasięprześledzićnaprzykładzie
tego,jakwróżnychtekstach-poprzezodniesieniedorelacjizjęzykiem,dziełem
literackimorazdziełemsztuki-nnaród”nabierałróżnychodcienisemantycz-
nych.Przykładowo:filologklasycznyAntoniMierzyńskiwmającymstanowić
rodzajprogramunaukowegoodczyciez1865r.zdefiniowałzadaniefilologii
jakoodtwarzanienwumyślenaszym”życianubiegłegonarodu”,pozostawionego
wformienpomnikówpracducha”.Jednocześniejednakwskazałnamiędzyna-
rodowycharakternumiejętności”wchodzącychwzakresfilologii(nrozwijająsię
99Zob.M.Płachecki,„Pracaorganiczna”1800-1880,[w:]idem,Wojnadomowa.Szkice
zantropologiisłowapublicznegowdobiezaborów(1800-1880),Warszawa2009.Zakończenie
zdaniatorzeczjasnaparafrazatytułupracyElizyOrzeszkowejKosmopolityzmipatriotyzm
z1888r.
100S.Hammer,HistoriaflologiiklasycznejwPolsce,Kraków1948.
101J.Starnawski,BolesławPrusjakoprzyjacieli…nieprzyjacielflologiiklasycznej,nSprawoz-
daniazCzynnościiPosiedzeńNaukowychŁódzkiegoTowarzystwaNaukowego”1994,nr48.
Tematemnaosobnerozważaniajestto,jakigdziesytuowałsięwtymsporzenp.PiotrChmie-
lowski.Zob.A.Makowski,MetodakrytycznoliterackaPiotraChmielowskiego,Warszawa2001.
102J.BaudouindeCourtenay,Językoznawstwo,[w:]JanBaudouindeCourtenay…,s.162.
103Idem,Ozadaniachł,s.25.
