Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Pytanieostosuneknazwy(nomen,terminus)donazwanegoprzedmiotu,
oto,cooznaczająterminyogólne,wywołałotzw.spórouniwersalia.Czy
obokindywidualnychprzedmiotów,rzeczy,istniejąabstrakcyjneprzedmio-
ty,którymizajmująsięlogika,gramatykaisemantyka?Światskładasię
zjednostkowychrzeczy,aujmujemygowpoznaniuwogólnychkategoriach
rodzajówigatunków.Jakistniejąoweuniwersalia?Dyskusjezwolenników
poglądu,żeuniwersaliaistniejąinmente(wumyśle),iichprzeciwników,
przekonanych,żeistniejąinrebus(wrzeczach),niezostałyrozstrzygnięte.
Proponowanoróżnestrategieodpowiedzi-odanalizyfaktycznegoużycia
wyrażenia,napodstawiebadaniagrupykompetentnychużytkowników,lub
zupełnieniezależnieodużycia-apriori,czystologiczne.Sformułowa-
notrzyodpowiedzi:(1)nominaliściowąpodstawęwidzieliwjęzykowej
konwencji.Naprzykładpsyniemajązesobąnicwspólnegopozanazwą,
podobniejakegzemplarzeczerwieni.Realiściuznawaliistnieniekategorii
PIESiCZERWONYniezależnieodjęzykaijegoużytkowników-wyrazy
npies”inczerwony”sąnazwamitychuprzednioistniejącychkategorii.Kon-
ceptualiścinatomiast(2)staralisiępowiązaćwyrazynpies”inczerwony”
orazichmożliwedesygnatyzapomocąpojęcia,czyliznaczeńtychwyra-
zów.Konceptualiścionastawieniunominalistycznymtwierdzili,żepojęcia
odzwierciedlająkonwencjejęzykową-obserwująckonwencjonalnezasto-
sowaniawyrazównpies”inczerwony”,użytkownikjęzykatworzyodpo-
wiedniepojęcie,takiesamojakdotychczasowiużytkownicy.Konceptuali-
ścionastawieniurealistycznymutrzymywali,żepojęcianiesąarbitralnymi
tworamijęzyka,alewyrażająpewnewłasnościświata.
Próbowanotakżezrozumiećzwiązekstrukturygramatycznejjęzykaze
strukturąrzeczywistości,tj.kategoriamiontologicznymi.Spekulatywnigra-
matycy(3),wtraktatachDemodissignificandi,wysunęlitezęoistnieniu
jednejgramatyki,którejróżnymiodmianamisągramatykijęzykównatural-
nych.Onateżwyrażanaturęrzeczy.Język,myślenieirzeczywistość(vox
-inlellectus-res)potraktowanojaksamodzielnecałościotejsamejstruk-
turzelogicznej,jakośrodekindywidualnegowyrażaniasię,międzyludzkiej
komunikacjiiinstrumentmyślenia.Ściślepowiązanozagadnieniajęzyko-
we,logiczno-semantycznezontologiczno-metafizycznymi20.
Najwybitniejsifilozofowieepokinowożytnejprzemyślelinanowopod-
stawyiwartośćwiedzy.Najważniejszeosiągnięciafilozofiinowożytnej
znajdujemywRozprawieometodzieKartezjusza,Locke’aRozważaniach
dotyczącychrozumuludzkiego,Hume’aTraktacieonaturzeludzkiejiBa-
daniachdotyczącychrozumuludzkiego,LeibnizaNowychrozważaniach
dotyczącychrozumuludzkiegoiKantaKrytyceczystegorozumu.Analiza
20Zob.P.Prechtl,Wprowadzeniedofilozofiijęzyka,tłum.J.Bremer,Kraków2007,
s.18-23.AnzelmzCanterburysformułowałpostulatzbudowaniajęzykaidealnego,pre-
cyzyjnegopodwzględemlogicznym.
Nowożytność–językjakogłosumysłuidoświadczenia
17
