Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wypowiadanezdaniaoznaczająrzeczy,faktyizjawiskazapośrednictwem
idei(pojęć),pojęciewiążezesobąsłowoirzecz33.
Użytkownikjęzykamaswobodęwposługiwaniusięsłowami,wozna-
czaniunimidowolnychidei;niemożnazmusićludzi,abymielitesameidee,
gdyużywajątychsamychsłów34.Jednakten,ktoniestarasięużywaćsłów
znależytąjasnościąiprzejrzystością,niemożebyćtraktowanypoważnie,
boniechcebyćzrozumiany.Zdańonieuchwytnymsensieniemożnaza-
kwalifikowaćpodwzględemprawdziwości.Wsztuceretorykinaprzykład
owaswoboda,nwyszukaneiobrazoweużywaniesłów”,służynpoddawaniu
błędnychidei,poruszaniuuczućisprowadzaniuprzeztonaszychsądówna
manowce[...]”35.
Roląjęzykajestprzedewszystkimkomunikowanie,wyrażaniemy-
śli(idei),tworzenienowychideizłożonychorazzapewnienieimtrwania
iogólnejdostępności.
1.3.DavidHume–impresjeiidee
MarekMaciejczak/Filozofajakokrytykajęzyka
22
Hume(1711-1776)utrzymywał,podobniejakLocke,żewspółpracazmy-
słówtworzypodstawęcałejnaszejwiedzyoświecie:nihilestinintellectu,
quodnonpriusfueritinsensu(niemaniczegowumyśle,coniebyłoby
najpierwwzmyśle).
Humewyróżniłdwieklasyzdań:zdaniawyrażającesądyapriori-ich
prawdziwośćzależyodznaczeniaznakówzawartychwtychzdaniach(doty-
cząonerelacjimiędzyideami)isądyaposteriori,czylidającesięzweryfi-
kowaćempirycznie,obalićlubpotwierdzićprzezdoświadczeniezmysłowe
(dotycząonefaktów).Ideepochodzązdoświadczenia,alesamaumiejętność
operowanianimi:kojarzenia,rozdzielania,porównywaniaizbieraniaitd.,
jestrzecząrefleksji36.
33Pojęciemożnarozumiećjakoindywidualnąmyśl,wyobrażenielubjakotypmyśliczy
wyobrażenia,niezależnyodindywidualnejrealizacji.
34Tamże,s.209.
35Tamże,s.170.
36nChociażmyślnaszazdajesięposiadaćnieograniczonąswobodę,przekonamysiępo
bliższymzbadaniu,żezamkniętajestfaktyczniewbardzociasnychgranicach,iżecała
twórczamocumysłusprowadzasięjedyniedozdolnościłączenia,przemieszczania,po-
większanialubumiejscowieniamateriałudostarczonegonamprzezzmysłyidoświadcze-
nie.[ś]Jednymsłowemcałymateriałzmysłowypochodzialbozwrażeńzewnętrznych
albozwewnętrznych,atylkopołączenieichiukładzależąodumysłuiwoli”(D.Hume,
Badaniadotyczącerozumuludzkiego,tłum.J.Łukasiewicz,Warszawa1977,s.19).
