Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ROZDZIAŁ1
ODROZUMUDONATURALIZMU
oświecenieoskarżasięnierazowywyższanierozumukosztememocjiicodziennego
życia.Romantyzm,zjegowysławianiemnuczucia”idzikości,miałbyćreakcją
naprzeintelektualizowanie.JednakchoćoświecenienazywasięWiekiemRozumu,
wpewnymsensieczciłoonorozumwmniejszymstopniuniżpoprzednieepoki.
WchrześcijańskiejEuropierozum,choćbyłpodporządkowanyreligijnymdogma-
tom,czczonybyłjakoistotaquasi-boskościczłowiekaipostrzeganyjakoczęść
świata.WiększośćludziśredniowieczazgodziłabysięzArystotelesem,żezwierzęta,
ponieważnniemajązdolnościpostanawianiaanirozumowania[ś],tylkoodbiegają
odswejnatury,jakszaleńcyodtego,conaturalneuludzi”9.Ludziemieli,jakzalecał
swoimmarynarzomUlissesDantego,pamiętać,żenNieprzeznaczonowamżyć,jak
zwierzęta,/Leczposzukiwaćiwiedzy,icnoty”10.Jeszczew1729rokuAlexander
Popepisał:nNature,likeLiberty,isbutrestrain’d/BythesameLawswhichfirst
herselfordain’d[Natura,jakWolność,jestograniczona/tymisamymiprawami,
którejąstworzyły]”
,przywołującstoickieujęcieracjonalnieuporządkowanejnatury,
wktórejludzieznaleźlibyswojemiejsce,gdybynierozpraszałyichemocje.
Dziękioświeceniu,zjegonaukądoświadczalnąiracjonalnąkrytyką,naturęprze-
stanopostrzegaćjakodziełoBoga,aludzijakoczęśćWielkiegoŁańcuchaBytów.
9WbrewsugestiiAutorki,totwierdzenieArystotelesaniedotyczywszystkichzwierząt;pełny
cytatwprzekładzieH.Rackhamabrzmitak:nwedonotusethetermstemperateorprofligateofthe
loweranimals,exceptmetaphorically,ofcertainentirespeciesdistinguishedfromtherestbytheir
exceptionallylascivious,mischievous,oromnivoroushabits;foranimalshaveneitherthefacultyof
choicenorofcalculation:theyareaberrationsfromnature,likemenwhoareinsane”(Aristotle,Nico-
macheanEthics,przeł.H.Rackham,http://www.perseus.tufs.edu/hopper/text?doc=Perseus%3A-
text%3A1999.01.0054%3Abook%3D7);wpolskimprzekładzieDanieliGromskiejcytatbrzmi
następująco:nzwierzątnienazywamyaniumiarkowanymi,anirozwiązłymi,chybawznaczeniu
przenośnymijeślipewienrodzajzwierzątszczególniesięróżniodinnychjakąśdzikością,lubież-
nościąiżarłocznością;tegorodzajubowiemzwierzętaniemajązdolnościpostanawianiaani
rozumowania,lecztylkoodbiegająodswejnatury,jakszaleńcyodtego,conaturalneuludzi”
(Arystoteles,Etykanikomachejska,przeł.D.Gromska,PWN,Warszawa1982,ks.VII,1149b,
s.257).Toniewszystkiezwierzętanodbiegająodswejnatury”
,alete,którewswoimpodobieństwie
doludzisąnnienaturalne”-przyczymichnienaturalnośćwiążesięztymicechami,któreuludzi
sąwadami[przyp.tłum.].
10Przekładza:D.Alighieri,Boskakomedia,Piekło,pieśńXXVI,przeł.EPorębowicz,wyd.2.,
ossolineum,Wrocław1986,s.123.
24
