Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
Cotojestoświecenie?W1784rokuImmanuelKantnapisałesejmającyzawierać
odpowiedźnatopytanie,aleponaddwieścielatpóźniejożywionadyskusja
natentematwciążtrwa.oświeceniewobecczego?oczywiściedogmatów,władzy,
hierarchii,przesądów,religijnejkontroliinietolerancji-aleczyoświeceniebyło
rzeczywiścieateistyczneinailefaktycznieoświecało?Kimbylici,którzyoświecali?
Czymożnadonichzaliczyćnoświeconychdespotów”wrodzajuFryderykaIIzPrus
czyKatarzynyWielkiejzRosji?Czyoświeceniebyłozintegrowanym,jednolitym
ruchem,czyteżistniałotyleoświeceń,ilekrajówwEuropie?Amoże,jakniedawno
stwierdziłhistorykJonathanIsrael,niebyłoonoruchemjednolitym,alezłożonym
zdwóchsprzecznychprądów-radykalnego(antytradycyjnego)iumiarkowane-
go(bardziejkonserwatywnego)?Czykontroświecenienależyuznaćzaoddzielne
odoświecenia,czyzajegoczęść,awięcoznakęjegozłożonościitwórczychwe-
wnętrznychsprzeczności?
CZYMJESTOŚWIECENIE?
Pytanienczymjestoświecenie”pojawiłosięwpełnymdesperacjiprzypisiedo
poświęconegoobroniemałżeństwaiopłakiwaniuupadkumoralnościartykułu
napisanegow1783rokuprzezpruskiegoduchownegoJohannaFriedrichaZollnera.
nNapytanieto,niemalrównieważne,jakpytanie»czymjestprawda?«”-pisał-
nnależałobyodpowiedzieć,zanimzaczniemyoświecać”
.Wyzwaniepodjęło,oprócz
Kanta,wieluintelektualistów,międzyinnymiMosesMendelssohn.
Ponieważniemazgodynawetcodotego,kiedyoświeceniesięzaczęło,dyskutujesię
równieżotym,któryzeuropejskichkrajówbyłjegomatecznikiem.Czypoczątekten
stanowiłkartezjańskiprogramwątpieniaobmyślonynapoczątkuXVIIwieku?Czy
nastąpiłonokołoroku1648,pozakończeniuwojnytrzydziestoletniej?Czyoświecenie
7
