Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WYKŁADI
Docenionychwówczasprzedstawicielihistoriinaturalnejnależał
równieżAlbrechtvonHaller(1708–1777),autorm.in.ośmiotomowej
encyklopediipt.Elementyfizjologiiciałaludzkiego(1757–1766)oraz
wielotomowejtzw.„Biblioteki”,czyliwykazuliteraturynaukowej,ze
szczegółowymzapisembibliograficznymzzakresuanatomii(Bibliotheca
anatomica),chirurgii(Bibliothecachirurgica)orazmedycynypraktycznej
(Bibliothecamedicineprakticae).Swojezawodoweżyciezwiązałnajpierw
zuniwersytetemwGetyndze(wlatach1736–1753byłwnimprofesorem
medycyny,anatomiiibotaniki),apóźniejwBernie.Jegobadaniaoparte
byłynalicznychobserwacjachidoświadczeniachprzeprowadzonychbądź
osobiście,bądźteżprzezjegouczniówiwspółpracowników.Klasyfikując
osiągnięciaHallerawedługichznaczeniadlanauki,AndrzejBednarczykna
pierwszychmiejscachumieszcza:„embriologię,hemodynamikę,oddycha-
nie,układnerwowyinarządyzmysłów,teratologię,patologięianatomię
porównawczą.Spośródnichwyróżniająsięznaczeniem,rozmachem
teoretycznymorazwszechstronnościąujęciapracedotyczącepobudliwości
iwrażliwościorazembriologii.Największejednakżeosiągnięciawtej
pierwszejdziedzinieiuprawianejprzezniegonauceożyciu,atakżejedną
znajwiększychwdziejachbiologiiwogóle,stanowiąwielotomowe,syn-
tetyczneopracowaniazzakresufizjologii...”
6
.Istotneznaczeniedla
rozwojuhistoriinaturalnej(ściślej:dlawystępującejwjejramach
taksonomii)miałyrównieżdokonaneprzezHalleraopisyświataroślinnego
(oparłjenaobserwacjachroślinnościwystępującejwSzwajcarii).
WAngliijednymzbardziejznanychprzedstawicielihistoriinaturalnej
byłJohnTurbervilleNeedham(1713–1781),katolickiksiądz,którego
obowiązkiduchowneraczejmałointeresowały–pasjonowałsięnatomiast
obserwacjamiświataprzyrodniczegoipodswoimmikroskopembadał
niemalwszystko,conadawałosiędobadania;np.„pyłekkwiatowy,język
jaszczurki,wodęzestawu,porażoneprzezwęgorekziarnapszenicy,
spermatoforykalmarów,czułkipąkli,nalewkinasienneitd.Niemiałteż
najbardziejnawetpowierzchownejwiedzyprzyrodniczej”
7
.Zmieniałosię
tojednakpopodjęciuprzezniegowlatach1746–1749studiów
przyrodniczychnajpierwwLondynie,apóźniejwParyżu–zapoznał
siętamzHistoriąnaturalnąBuffona,anawetnawiązałbezpośrednią
6
Por.A.Bednarczyk,FilozofiabiologiieuropejskiegoOświecenia,Warszawa1984,
s.291in.
7
Tamże,s.196.
19
