Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WYKŁADI
wystawićtenkosztownywehikuł,zostałyzastąpioneprzezbitwypiechoty,
którazewzględunaswąliczebnośćmusiałasięrekrutowaćzludu.
Ogromnąrolęodegrałytakżestopniowezmianywprawodawstwie
ateńskimorazrozwójfilozofiigreckiej,którastałasięodsamegopoczątku
szkołądialogu,sporu,dialektyki(technedialektike),czylisztukidocho-
dzeniadoprawdywwynikudyskusji.Filozofiauczyłaargumentacji,reto-
rykazkolei–pięknejwymowy,ademokracja–korzystającznichobu
iztypowegodlaGrekówkultusłowa(logos)iładu(kosmos)–sprzyjała
rozkwitowiswobodnychdociekańumysłowych.Wdemokratycznych
Atenachpolitykabyłaumiejętnościąnajwyżejcenioną.Ateńczycyuważali,
żepolitykiemmożestaćsiętylkonajlepszyznich,ajegopostępowanie
powinnocharakteryzowaćrealizowanielicznychcnót,którewyznawali.Na
wyróżnieniezasługujecnotaumiaru(sophrosyne)orazcnotasprawiedli-
wości(dike).Szczególnietaostatniaokazałasiędlakulturygreckiejistot-
na,zawszezajmująccentralnemiejscewtypowychdlaniejwyobraże-
niachdobregożyciaidobregospołeczeństwa.
Filozofowiegreccyniedarzylijednakdemokracjinadzwyczajnąestymą,
zarzucającjejprzechodzeniezreguływochlokrację,acozatymidziepro-
mowaniemiernot.ArystoteleswsławnymfragmenciePolitykibędzietwier-
dził,żedemokracjajestzwyrodnieniempolitei(tak,jakzwyrodnieniem
monarchiijesttyrania,azwyrodnieniemrządówarystokracji–oligarchia),
czyliustrojunajlepszego,którywspieraćsięmiałnarządachprawa,
sprawowanychprzezwybranychobywateliwinteresiedobrawspólnego,
rządachkrzewiącychcnotyobywatelskie,zesprawiedliwościąnaczele
8
.
Donajsłynniejszegozderzeniapomiędzyateńskimludemafilozofem
doszłow399r.p.n.e.erą,kiedytowielkimyślicielgreckioskarżonyzostał
przeztrzechobywateliAteno„psuciemłodzieży”i„nieuznawaniebogów”,
którychkultbyłwAtenachnakazany.FilozofemtymbyłSokrates(469–
399p.n.e.).Trzymałsięzdalaodczynnejpolityki,tajednakpokochałago,
rzecbymożna,zeskutkiemśmiertelnym.Dlaczegounikałzaangażowania
wpolitykę,wyjaśniał,jaknamprzekazujePlaton,wczasieswegoprocesu
następująco:„Topochodzistąd,żejakeścietonierazodemniesłyszeli,
mamjakieśbóstwo,jakiegośducha[...]Otóżonominiepozwalazajmować
siępolityką”
9
.Głoswewnętrznyodradzałmuwprawdzieangażowaniesię
wpolitykę,tojednakSokratesniemógłniezwrócićsiękupolitycejako
8
Zob.Arystoteles,Polityka,tłum.L.Piotrowicz,Warszawa1964,s.112.
9
Platon,ObronaSokratesa,tłum.W.Witwicki,Warszawa1982,s.270–271.
15
