Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
4.Filozofieskończonościwmiejscefilozofiiabsolutun27
istnienieczłowiekastałosięjednymzcentralnychtematówmyślifilozoficznej(na
grunciefilozofiiżycia,apóźniejwmyśliegzystencjalnej).Zmianataoczywiście
pociągałazasobąnowerozumieniecałości.
Wartojeszczerazprzypomnieć,iżzgodniezopiniąwieluhistorykówfilo-
zofii,filozofiapojawiłasięjakowyrazwykształceniasięproblematykicałości.
Niektórzysądząnawet,iżfilozofiapozostajesobątakdługo,jakdługomierzysię
zcałościąipróbujezarysowywaćjejsens.Nawiązującdotychpoglądów,można
powiedzieć,żedawnaideacałościostatniouległarozluźnieniu.Naszzwiązek
zcałościąniemożebyćjużtraktowanyjakobezpośredni,jakbyłotonagruncie
filozofiiabsolutu,gdyżprzeczyłobytoniekwestionowalnemupoczuciuautono-
mii,niedającemusięsprowadzićjedyniedocharakterystycznegodlanowożyt-
nościpoczuciaautonomiiwzględemBoga(zgodniezGilsonem,to„Odrodzenie
zapoczątkowałoepokę,wktórejczłowiekoświadczył,iżjestzadowolonyze
stanuupadłejnatury”
53
).Wtymsensieodkrycieskończonościczłowiekaprowa-
dzidokresumetafizyki.
Podrugiezaś,impulsemdozmianfilozofowaniaokazałasięnauka.Również
najejgrunciedoszłodorozluźnieniaideicałości,aponadtosposóbuprawiania
nauki,sprzeciwiającsięantropocentryzmowi(współcześnienagruncienauk
humanistycznychdoszłowręczdosformułowaniapropozycji„myślenianieludz-
kiego”),sprzeciwiasiętakżewszelkiemuabsolutyzowaniu
54
.Taostatniasprawa
niebyławcaleoczywistawmomencieukonstytuowaniasięnauki.Nauka
klasycznaoperowałabowiemideąabsolutnychwłasności(naprzykładmasy),
aponadtoposługiwałasiępojęciamiabsolutnegoczasu(absolutnieciągłego
ijednostajnego)iabsolutnejprzestrzeni(nieskończonejiniezależnejodtego,co
zawiera).Częstoodwoływałasięteżdoideipochodzącychzdawnejfilozofii,
będącychwyrazemabsolutyzowaniapewnychwłasnościempirycznych(nieroz-
kładalnościatomu,wiecznościruchuitp.).DopierownauceXXwiekuzrezygno-
wanoztychkoncepcjiistworzonowzorzecnaukowegopostępowaniaobywający
siębezabsolutyzowaniawłasnościbytówbadanychnasposóbempiryczny.Same
53
E.Gilson,Duchfilozofiiśredniowiecznej,przeł.J.Rybałt,Warszawa1958,s.30.
54
WpracyznanegointerpretatorawiedzynaukowejJohnaHorganaczytamy:Ðsamanaukagłosi,że
my,ludzie,musimyzawszezadowolićsięprawdamicząstkowymifl,J.Horgan,Koniecnauki,czyli
ogranicachwiedzyuschyłkuerynaukowej,przeł.M.Tempczyk,Warszawa1999,s.20.Filozofowie
naukitwierdzą,iżeliminacjęzobszarunaukipozostałościjakiegośabsolutuzawdzięczamy
Einsteinowi,por.R.P.Crease,Productiveobjectivity:Thehermeneuticsofperformenceinexperimental
inquiry,w:M.FehØr,O.Kiss,L.Ropolyi(ed.),ProceedingsoftheFirstConferenceoftheInternational
SocietyforHermeneuticsandScience,Dordrecht_Boston_London1999,s.61.Dziśwydajesięjednak,
iżskłonnośćdoabsolutyzowanianiezostaławcalewyrugowanaznauki.Uwieluwspółczesnych
kosmologówpojawiasiębowiemskłonnośćdonadawaniaabsolutnychwłasnościpodstawie,
zktórejwyłoniłsięnaszwszechświat.Laikowitrudnoprzesądzać,czystajesiętowyrazem
przejściadodziedzinyspekulacji,czyteżideataokazujesiępłodnanagruncienauki.
