Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
Rozdział1:Wstronęwspółczesnejformułyduchowości
Ówprocesnzapominania”,cociekawe,wydajesięprzebiegaćniestandar-
dowo,wbrewzasadziennieużywamytego,cojużniejestnampotrzebne”,lecz
podsilną-iprogramową-presjąświatopoglądunaukowego,wktóregoramach
funkcjonujeprzekonanie,iż-mówiącmetaforycznie-n»dusza«ma[ś]właści-
wościchorobyzakaźnej,możebyćprzyczynągroźnejinfekcji.Jakoterminwy-
klęty,zostałodesłanydoleksykalnejzonyopatrzonejnapisem»niedotykać«.Nie
używasięgopodgroźbąśrodowiskowegoostracyzmu”3.Problemdotyczyprzy
tymzarównonauki(zwłaszczapsychologiiifilozofii),jakijęzykapotocznego.
Wnajlepszymwypadkusłowondusza”uznawanejestzasynonimpojęćodleg-
łychodjegopierwotnegoznaczenia,takichjaknumysł”,nrozum”,njaźń”,nświa-
domość”.
Przyczynytakiegostanurzeczysąoczywiściezłożone4.Istotnejestprzede
wszystkimto,żezaobserwowaneprzezDariuszaCzajęzjawiskomusirzuto-
waćnakształtwspółczesnejkulturyisztuki,wtymfilmu.Rolęniebudzącego
zastrzeżeńprzykładumożepełnićwtymprzypadku-cytowanazresztąprzez
Czaję-analizadokonanejprzezWaltDisneyProductionsadaptacjibaśniHansa
ChristianaAndersenapt.Małasyrenka.Wliterackimoryginalnebohaterka-
opróczmiłościksięciaEryka-pragnęłaposiąśćnieśmiertelnąduszę.Obietęsk-
notybyływręczodsiebieuzależnione,npozyskanienieśmiertelnejduszy[było
możliwe-przyp.M.K.P.]poprzezobudzeniewzajemnejmiłościiwyjścieza
mąż”5.WwersjiDisneyatymczasemproblemtenprzedstawiasięzgołainaczej:
nmałasyrenaniemusisięjużkłopotaćoduszę,albowiemjejukochany,książę
Eryk,równieżniemaduszy,ludziewogóleniemająduszy.Conajwyżejmają
»włości«”6.
Należyjednakzauważyć,żezdiagnozowanaprzezCzajęnucieczkaduszy”
zrozmaitychdyskursówtozaledwiejednastronamedalu.Współcześniedo-
świadczamywszakswoistejeksplozjinowychduchowości.Chodzinietylko
onieustająceprzemianywzakresietakzwanychnowychruchówreligijnychczy
owciążniejasneinadalpopularneideologieNewAge,choćzjawiskatezpewno-
3Ibidem,s.39.
4DariuszCzaja,odwołującsiędospostrzeżeńCzesławaMiłosza,piszeooświeceniowych
źródłachtegoprocesu,wiążącgoznastępującąwczasachDiderotaiWolteraekspansjąracjona-
lizmui-cozatymidzie-oddzieleniemabstrakcyjnegoświatanaukiodwewnętrznegoświata
człowieka.Por.ibidem,s.22.Namarginesienależydodać,żeniecowięcejświatłanatenproblem
rzucićmogąustaleniaRichardaTarnasa,którywksiążcedotyczącejdziejówumysłowościza-
chodniejpokazuje,iżoświeceniowakulminacjaracjonalizmuizwiązaneznimoddzieleniekom-
petencjinaukiodsprawduchowościbyłyefektemtrwającegojużodczasureformacjiirenesan-
suprocesukrystalizowaniasięnowożytnegoobrazuświata.Por.R.Tarnas:Dziejeumysłowości
zachodniej.Idee,któreukształtowałynaszświatopogląd.Przeł.M.Filipczuk,J.Ruszkowski.
Poznań2002,s.265-381.
5J.Filek:Duszasyrenki,czylioistociemacdisneywoodu.nTygodnikPowszechny”1998,
nr40,s.9.
6Ibidem.
