Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XII
ZofiaRosińska
urefleksjąkonkretną”,toznaczytaką,któramożeująćsiebiejedynieza
pośrednictwemuniwersumznakówiichinterpretacji,aniewsposób
bezpośredninadrodzewewnętrznejapercepcji.
PraceFreudaosztuce,dowcipieczytwórczościniesąpracami
osztuceitwórczościjakotakich.Sązawszepracamiouzewnętrznianiu
się(orazosposobachtegouzewnętrzniania)pragnieńludzkichwsztuce,
dowcipieitwórczości,atakżeoichterapeutycznymznaczeniu.uSztu-
ka–powiadaFreud–ofiarujewynagrodzeniazastępczezanajstarsze
wyrzeczeniakulturowe,ciąglejeszczegłębokoodczuwane(…).(…)
dziełasztukizbliżająsiędopartycypowaniawwysokocenionychdo-
świadczeniachemocjonalnychiwzmagająuczucieidentyfikacji,których
takwielkąpotrzebęodczuwakażdagrupakulturowa”16.Wartopod-
kreślić,iżdlaFreudanieoznaczatoprzyzwolenia,abywszelkąeks-
presjętraktowaćjakoekspresjęartystyczną.JednocześnieFreuddemi-
tologizujeczystośćczyniewinnośćtwórczości,któraczęstoprezento-
wanajest(była)jakopoświęcenieartystydlasztuki.Artystabowiem
nietylepoświęcasiędlasztuki,iledziękisztuceczypoprzezsztukę
realizujeswojeskrytepragnieniesławyimiłości.uArtystapotrafipo
pierwszetakopracowaćswojemarzeniadzienne,żetracącharakter
zbytosobisty,któryodstraszaodnichinnych(…).Posiada,dalej,za-
gadkowązdolnośćformowaniaokreślonegomateriału(…),anastęp-
niepotrafizwiązaćztymprzedstawieniemtakąsumęrozkoszy,że
przeztostłumieniaprzynajmniejchwilowozostająprzezwyciężone
izniesione.(…)umożliwiawtensposóbinnymczerpaniepociechy
iulgizwłasnychźródełrozkoszyichnieświadomego(…),zyskujeich
wdzięcznośćipodziwiotodziękiswejfantazjizdobywarzeczywiście
to,conaprzódzdobyłtylkowfantazji:zaszczyty,potęgęimiłość”17.
Freudniemożebyćjednakoskarżonyocynizm.To,conajbardziej
osobisteito,conajbardziejnieosobiste,zostajewtwórczościpołączo-
ne.uJednakżesiłatwórczajakiegośautoraniestetyniezawszeidzie
wśladzajegodobrąwolą.Dziełowzrasta,jakchceiniekiedystaje
wobecswojegoautorajakotwórniezależnylubwręczobcy”18.Jest
tosformułowanieniejasne.Możnajezinterpretowaćwparadygmacie
fenomenologicznymjakodoświadczenieobcościprocesutwórczego,
aniejakojegometafizycznąniezależnośćodpsychikiautora.Wprzeko-
16S.Freud,Przyszłośćpewnegozłudzenia,w:S.Freud,Człowiek,religia,kultura,
dz.cyt.,s.158.
17
S.Freud,Wstępdopsychoanalizy,przeł.S.Kempnerówna,W.Zaniewicki,
KsiążkaiWiedza,Warszawa1957,s.337.
18S.Freud,Mojżeszimonoteizm,w:S.Freud,Człowiek,religia,kultura,dz.cyt.,
s.202.
