Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
VIII
ZofiaRosińska
teoriępsychoanalizy,anawet–wpewnymzakresie–doświadczenie
psychoanalityka”1.
Pojęciami,którepozwalająnaspójnerozumieniemyśliFreuda,są
pojęciadoświadczeniaiambiwalencji.Odsłanianieiopis
ambiwalencjijakoistotydoświadczeniabyłymotorempracyFreuda.
Szukałjejnaróżnychpoziomachżycialudzkiego–odbiologicznego
pokulturowyiduchowy.Nigdypoziomówtychnierozłączał.Zmie-
niałjedynieakcentowanieichważności,atakżesposóbichopisywa-
nia.Ilustrowaćtomożefreudowskierozumieniekultury.Musiałoono
ulegaćzmianiewrazzpogłębionąrefleksjąnadambiwalentnymcha-
rakteremdoświadczenialudzkiego.u(…)słowo«kultura»–piszeFreud
–oznaczacałąsumęosiągnięćistrukturorganizacyjnych,dziękiktórym
naszeżyciestałosiętakróżneodżycianaszychzwierzęcychprzod-
kówisłużydwomnastępującymcelom:obronieczłowiekaprzedna-
turąiregulowaniustosunkówmiędzyludźmi”2.Takieokreślenie
akcentujecelpragmatycznykultury,jakimjestochronaczłowiekaprzed
naturąinimsamym.WystępujewsocjologiiiXIX-wiecznymkulturo-
znawstwie.Nieoddajeonowpełniistotyfreudowskiegonamysłunad
kulturą,pomijabowiemto,conajbardziejcharakterystycznedlamy-
śleniaFreuda,amianowiciedoświadczenieijegoambiwalentnycha-
rakter.Położenieakcentunacałyszeregnapięć,jakiecechująnasze
istnieniewkulturze,zdecydowanieoddalaFreudaodprzedmiotowe-
goopisuzjawiskkulturowychwłaściwegodlanaukspołecznych,zbli-
żanatomiastdoperspektywyopisufilozoficznego.Tenpierwszy,mimo
żepoczątkowoprzyjętyprzezFreuda,niejestwgruncierzeczyzako-
rzenionywjegosposobiemyśleniaoczłowiekuikulturze.Oddziela
bowiemkulturęodpragnieniairządzącychnimsprzecznychsiłErosa
iTanatosa,popędużyciaipopęduśmierci.Freudowskierozumienie
doświadczenianatomiastnatakieoddzielenieniezezwala,awręcz
zmusza,byujęciekulturyzdawałosprawęzjegoambiwalencji.Po-
międzytymidwiemaperspektywamimieszcząsięrozważaniaFreu-
daokulturze.
PaulRicoeurniemanajmniejszejwątpliwości,żeFreudnie
zajmowałsiępragnieniem,popędemczyżyczeniemsamymiwsobie,
alezawszesplotempragnieniaikultury:zajmowałsię
1P.Ricoeur,OpewnejfilozoficznejinterpretacjiFreuda,przeł.H.Igalson,w:
P.Ricoeur,Egzystencjaihermeneutyka.Rozprawyometodzie,przeł.E.Bieńkowska
iin.,InstytutWydawniczyPAX,Warszawa1975,s.175.
2S.Freud,Kulturajakoźródłocierpień,w:S.Freud,Człowiek,religia,kultura,
przeł.J.Prokopiuk,KsiążkaiWiedza,Warszawa1967,s.262.
