Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Starożytność
41
nym”postępowaniembyłopostępowanieprzedsądamiprywatnymi.
Wyłączniewyraźnapodstawaustawowastwarzałamożliwośćdziałania
dlaiudiciumpublicum,aprzezto-traktowaniaczynujakocrimen
publicum.Wokresiepryncypatuwykształciłasięnadzwyczajnaforma
procesu,cognitioextraordinem,którazczasem,zarównowsprawach
publicznych,jakiprywatnych,wyrugowałazpraktykidotychczasowe
sądownictwo64orazzwyczajnytrybpostępowania65,stającsięwpóźnym
cesarstwiejedynymtrybempostępowaniaprzedsądamiwewszelkich
sprawach.
Konkludująctęczęśćrozważań,wypadazauważyć,żeprawastarożytne
kształtowałysię,poszukującsposobówzapobieżeniakrwawejzemścieza
czynuważanyzanaganny.Obowiązeknaprawieniaszkodyprzezsprawcę
wydawałsię,poepoceuregulowanegoodwetu(talionu),najdogodniej-
szymśrodkiem,któryprzerywałciągwzajemnychnakcjiodwetowych”
,
przyczym-wobecwspółwystępowaniatrzechpierwotnychformreakcji
(zemsty,talionu,kompozycji)-istotnewtymwzględziebyłyrównież
czynnikispołeczno-polityczne.Kompensacjaznajdowałarównieżuza-
sadnieniereligijne,coszczególniewidaćnaprzykładziepraważydow-
skiego,aledotyczytowistociewszystkichprawomawianegookresu66.
Prawastarożytnebyłyjednakwwiększościwypadkówsamodzielnie
egzekwowaneprzezspołecznośćirzadkopojawiałasięwzmacniającaje
sankcjazestronywładzypublicznej.DopierowstarożytnymRzymie,na
skutekwzrostuznaczeniatejwładzyipojawieniasiękoncepcjipodziału
prawanapubliczneiprywatne,niektórezachowaniaotrzymałysankcję
publiczną,będącąnawrotemdoreakcjirepresjonującejsprawcę-tym
razemjednakzlegitymacjąwładzypublicznej.Kompensacja,choćbyła
wiązanazzachowaniami,któredziśokreślamymianemprzestępstw,
zostałazepchniętadosferyprawaprywatnego,awrazzjegoupadkiem
-równoległymdogospodarczegokryzysucesarstwarzymskiego67-
przestałabyćwwiększejczęściEuropywogólezprawemkojarzona.
64
K.Amielańczyk,Crimina...,s.53-55.
65
K.Amielańczyk,Reskrypty...,s.177-180;W
.Wołodkiewicz,M.Zabłocka,Prawo
rzymskie...,s.314.
66
R.Charles,Histoire...,s.9-10.
67
W
.Wołodkiewicz,M.Zabłocka,Praworzymskie...,s.64.
