Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
3.Średniowiecze
43
pokuty.Odrębnymzagadnieniemsąwięckonsekwencjekanoniczneta-
kichzachowańiewentualnereakcjewładzykościelnej,atakadwoistość
represji(świeckaireligijna)byławstosunkudostarożytnościnovum.
Zperspektywyprocesowejnieistniałowowymczasierozróżnieniena
proceskarnyicywilny:wszelkiekwestieprawne,któremógłrozstrzy-
gaćwieclubwładca,badanebyływtakiejsamejprocedurzeprawnej70.
Zagadnieniekompensacjinajlepiejprześledzićwkontekście,wktórym
pojawiałosięonowewspomnianychzbiorachpraw,amianowiciewkon-
tekściewróżdy(faida),czylikrwawejzemstyzaśmierć,kradzieżiinne
występki,stanowiącejobowiązekosóbbliskichofiary,jeślionasama
niemogłazemstypodjąć.Odnajdawniejszychczasówludygermańskie,
jakwynikazeświadectwaTacyta,znałymaterialnyokup,zapośredni-
ctwemktóregosprawcamógłsięocalićodzemsty-uGermanówokup
tennazywanybyłwergeld,auSłowiangłówszczyzną71.Womawianej
epocewzasadziewiększośćlegesbarbarorumstawiałagłówszczyznę
przedzemstą,niewykluczającjednaktejostatniejwrazienieuiszczenia
okupu72.Wysokośćgłówszczyznybyłaoczywiściezróżnicowanazuwagi
nacharakterystycznądlaspołeczeństwastanowegonierównośćwobec
prawa.JakjednaktrafniezauważaJ.Matuszewski,ustaleniejejwysokości
następowałoprzeznwartość”ofiaryprzestępstwa,aniesprawcy;nie
tylewięctozabójcawykupywałnswojągłowę”odkrwawejzemsty(co
wydawałbysięlogiczne,skorookupwiązanybyłzwróżdą),ilekompen-
sowałśmierćswojejofiary73,coujawniaodszkodowawczycharaktertej
instytucji.PrzykładprzepisuregulującegookupznajdziemywKrótkiej
PrawdzieRuskiej,obowiązującejnaRusiKijowskiej,gdzieczytamy:
njeżelizabijemążmęża,tomścićsiębratuzabrata,lubsynowizaojca,
lubojcuzasyna,lubbratankowilubsiostrzeńcowi;ajeżeliniebędzie
nikogo,ktobysięmścił,to40grzywienzagłowę”74.WEdykciekróla
longobardzkiegoRotariego(EdictumRothari)znajdujesiępostano-
wienie,zgodniezktórymzakradzieżnwielką”(tj.gdysprawcęzłapano
70
K.Koranyi,Powszechnahistoriaprawa,Warszawa1983,s.23.
71
K.Modzelewski,BarbarzyńskaEuropa,Warszawa2004,s.119-120.
72
K.Modzelewski,Barbarzyńska...,s.126.
73
J.Matuszewski,Główszczyznachłopskaiszlachecka[w:]J.Matuszewski,Pisma
wybrane,t.II,Łódź2000,s.134.
74
K.Modzelewski,Barbarzyńska...,s.120.
