Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Operastanowidziełozłożone,aleniejestztejracjidziełemsyntetycznym(Ge-
samtkunstwerk).Historyczno-flozofczna,wewnętrzna„jednoczesnośćsztuk”,
tj.sytuacjapolegającanatym,iżreprezentująonewspólnietensamstopieńroz-
woju,rzadkobyłaurzeczywistnionawoperzelubnigdywniejniezaistniała.
Nawetgdydopuścisięmożliwość,żeflduchczasu”,oiletakiistnieje,przenika
jednorazowowszystkiesztuki(równieczęstosiętokwestionuje,jakiutrzymu-
je),niktniebędziemógłzaprzeczyć,żeelementylubcechy,zktórychskładasię
opera,byłyniemalzawsze„niejednoczesne”.Nawetortodoksyjnyzwolennik
Wagneraniemożeniedostrzecfaktu,żejegomalarskawyobraźniapozostawała
wtylezajegowyobraźniąmuzyczną[podkr.K.L.]4.
Ujęciezłożonychrelacjisztukwoperze–wskażmyjedlaporządku
ijasności:muzycznej,literackiej,malarsko-obrazowej,sceniczno-teatralnej,
wreszcieaktorskiej,choreografcznej,baletowej,dekoracyjnej,czyidącjesz-
czedalej,związanychzzasadąoperowaniaświatłemiprzestrzeniągry–mia-
łobywprocesiekreowaniaoperowegowidowiskapodkreślaćwzasadzieich
dośćoczywistąrelacyjność,aleipewnąwspółrzędność–niezakłócającąjed-
nakprzytymzasadyichhierarchicznościipodporządkowaniacelowejcało-
ścidzieła,czylidramaturgii.Wramachideowejipraktycznejpodstawytakiej
fuzji,towłaśnieposzczególneskładowedramaturgiicałościowegoprzekazu
wpłynnysposóbmogąkonstytuowaćistotnesensyjegofabularnejbądźeste-
tyczno-formalnejkoncepcji,wyrażanejtaknapoziomieparametrówskłado-
wych,jaki–idącdalej–wzakresiewspólniewypracowywanych,nierzadko
syntetycznychsensówiznaczeń.
Zastanawiającsięnadoperowąfuzjąsztuknieuchronniezarazemprojek-
tujemypytanieospecyfkęoperowegoparadygmatu,awięcoswoistąwyj-
ściowąmatrycę,określającązałożenia,którepozostająreprezentatywnedla
szerokorozumianejkoncepcjiiwizjiteatruoperowego,ajednocześniektóre
znajdowałyswojereprezentacje,ukonstytuowania,przekształcenia,aleiza-
przeczeniawróżnychformachigatunkachdramatyczno-muzyczno-teatral-
nych,ukształtowanychwokreślonychkontekstachhistoriiikultury.Próbą
wyodrębnieniatakiegoujęcia,połączonąześmiałymzamiaremodpowiedzi
napytanieooperowyparadygmat,sąwłaśnierozważaniaprezentowane
wniniejszejksiążce.Dotycząonearystotelesowskichestetyczno-formal-
nychpodstawsztuki,mającychwpływnawyłanianiesięhoryzontówopery
wpoczątkowejfaziekonstytuowaniasiętejformydramatyczno-muzycznej.
Podkreślmyprzytym,żezarównowzałożeniachwyjściowych,jakiwroz-
łożonymczasowoprocesienamysłunadtymzagadnieniemniezakładanotu
koniecznościbudowaniajakiegośzamkniętego,wpełniusystematyzowane-
4C.Dahlhaus,Tradycjaireformawoperze[w:]idem,Estetykamuzyki,przeł.Zb.Skowron,
Warszawa2007,s.79.
11
