Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie:WPolscezawszenajbardziejliczyłysięidee
13
ginalna.Krzywiecuznajezajegowłasnywkładkrytycznyopispolskichdziejów
politycznych:leczturównieżmieliśmydoczynieniazwielomaprecedensami.
Krakowscykonserwatyści,przedstawieniprzezMarcinaKrólaiznanijako
Stańczycy,mierzylisięzdylematami,którenieróżniłysiętakbardzoodtych,
zjakimimielidoczynieniapóźniejsi,nowocześniideologowie.Przedstawialihi-
storięjakomateriałdobadań,aniewzórdonaśladowania,itymsamymcharak-
teryzowalimyślpolitycznąjakorodzajdialektykimiędzytradycjąarozumem.
Przeszłośćbyłaprawdziwa,alejednaknieświęta;umysłbyłpotężny,leczpo-
trzebowałhistoriijakosurowca.Oczywiście,nasuwatopytanie:ktowłaściwie
miałobowiązekiprawowyciągaćwnioskizprzeszłości.Jeżeliniezrozumienie
historiiprowadziłodokatastroftakichjakrozbiory,tojejrozumienianiemoż-
nabyłoograniczaćdośrodowisknaukowych.Leczkomuinnemumożnabyło
ufaćikiedy?Czypolskiespołeczeństwomożnabyłowykształcić?Jeżelitak,to
kiedy,jak,aprzedewszystkimprzezkogo?Jeżelipolskąszlachtębyłostaćna
popełnianiekolosalnychbłędówhistorycznych,naprzykładnabezsensowne
powstania,toczyinnymnienależypozwolićtychbłędównaprawić?
KonserwatyścizHoteluLambert,jaktwierdziKról,teżzmagalisięztym
problemem.MaurycyMochnackibyłświadomtego,żeróżnicespołecznebyły
realneorazżespołecznykonfliktmógłuniemożliwićpostęppolityczny.Liczące
sięklasypolskiegospołeczeństwa,nawet,amożezwłaszcza,jeżelisąkonser-
watywne,tomusządążyćdounikaniakonfliktów.Leczdokonanietegowymaga
wiedzy,amożenawetzaangażowaniawsprawygrupinnychniższlachta.Więc
konserwatyzm,wbrewpozorom,nieoferujełatwejucieczkiodpodstawowych
problemówpogodzenianarodowychispołecznychprzemian,jakienastąpiły
podczasdługiegoXIXwieku.Nawetkonserwatyzmnajakimśetapiewymaga
podjęciadziałania:alejakiegodziałaniaiwjakichokolicznościach?
TuKrólzdajesięszukaćstycznościmiędzypolitycznymkonserwatyzmem(te-
matemjednegozjegoesejów)apolitycznymromantyzmem(tematemdrugiego).
WswoimobszernymiciekawymomówieniuJózefaKalasantegoSzaniawskiego
podkreśla,żetenwczesnykonserwatystapopierałromantycznąpoezjęiliteraturę
przekonany,iżtamusinieuchronniedoprowadzić,nawetniejakowbrewinten-
cjomsamychautorów,dopozycjikonserwatywnej.LeczwedleSzaniawskiego,
winterpretacjiKróla,będącegosamemupoddużymjegowrażeniem,należyrobić
jedynieto,cojestmożliwe.Jednakwtymmiejscu,gdybyśmymieliczytaćoba
esejerazem,Królzdajesięwyciągaćwniosek,którymożezaskoczyłbySzaniaw-
skiego:powstanianarodowesąmożliwe.Innymisłowy,kryteriumsukcesunie
jestmożliwośćsukcesupowstania,leczraczejmożliwośćsamegojegowybuchu.
WDEuropienudyiimperializmu”wzgrabnymujęciuKrólakoniecznejestdzia-
łanie,któreprzezwyciężydegradacjęduchową.Itowłaśnienagrunciekonser-
watywnym,gdziesprawyduchowemająpierwszeństwonadmaterialnymi,po-
trzebnesądziałaniawymagająceduchowegozaangażowaniaiprzekazującecnoty
zpokolenianapokolenie.WtymkontekścieKrólsięgaponowniedoMochnackie-
go,twierdząc,żetoromantyzmdeterminuje,czymjestnaród.
