Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
TimothySnyder
Samromantyzmmaswojehistoryczneźródła,awprzypadkupolskiegonie-
któreznichsąwyjątkowointeresujące.OpróczSzaniawskiego(1764-1843)
przedstawionegoprzezKróla,toJoachimLelewel(1786-1861),któregopoglą-
dyomawiaPiotrLaskowski,jestnajciekawsząpostaciąwtymtomie.Lelewelbył
nauczycielemwielupolitycznychromantyków,jakrównież,twierdziLaskowski,
spiritusmovensfundamentalnejideipolskiejlewicy.Laskowskirozpoczynaod
założenia,żelewicapowinnaokreślaćsięwkategoriachmarksistowskichjako
przeciwnikkapitalistycznegowyzysku,aletakże,żesamamusiprawidłowo
zrozumiećMarksa.WedługLaskowskiego,utożsamianiehistorycznegoprole-
tariatuzwarstwąspołeczną,któramiałanamprzynieśćrewolucję,wanalizie
Marksamiałocharakterprzypadkowy,aniekonieczny.Możeistniejetakagrupa
społeczna,leczniemusitobyćproletariat.Jestto,rzeczjasna,znaneposu-
nięcie-odLukácsadohistorykówspołecznychlat70.,niezliczenimyśliciele
tłumaczyli,żeproletariatmożnazastąpićelitąlubinnymiuciśnionymigrupami.
To,coLaskowskipróbuje,jaksięzdaje,zrobić,toprzedstawićmarksistowskie
uzasadnieniedlapolitycznejwizjiLelewela,którajestzresztąitakdostatecz-
nieinteresującabeztego.ZdaniemLelewelasłowiańscychłopiudowodnili,że
wspólnotowysocjalizmjestmożliwy.Feudalizmbyłsztucznyiniekoniecznie
trwały.Możnabyłogousunąć,winteresiesamejPolski,bezkapitalizmuirewo-
lucjiprzeciwkapitalizmowi.Więcrewolucjamogłasięodbyćbeznowoczesnych
pojęć,anawetbeznowoczesnychprzemian.Gdyzatemwspólnotazetknęłasię
zkapitalizmem,piszeLaskowski,tegorodzajuargumentystraciłynaznacze-
niu.Niemniej,jakdalejargumentuje,Lelewelanależypostrzegaćjakoźródło
inspiracjinietylkodlapolskiegoromantyzmu,alerównieżdlarosyjskiegoanar-
chizmuidlalewicowegosyjonizmu.Wtymostatnimprzypadkuwspólnotabę-
dącaprzykłademsocjalizmuniezostajewywiedzionazprzeszłościhistorycznej,
leczwymyślona-Żydzi,którzymielibudowaćsocjalistycznąprzyszłość,nie
mielitegodokonywaćprzezpowrótdojakiejśwspólnotowejprzeszłości,ale
raczejponownieodkryćsamychsiebiewśrodowiskuwiejskimjakosocjaliści.
Dziękiprzyjęciuzałożenia,żemarksizmnietracinaznaczeniuorazżepod-
miotzmianyspołecznejniejestzdeterminowany,Laskowskimożeprzedstawić
RóżęLuksemburgwpozytywnymświetle.To,comożewydawaćsiępodstawo-
wąsłabościąjejmyśli,tzn.jejtrudnydowyartykułowaniapociągdobliżejnie-
zdefiniowanegoproletariatu,możeokazaćsięcnotą,jeśliuznamy,żemarksizm
jestprawdziwyiżejegosłusznainterpretacjawymaganiejasnościwtemacie
klasyniosącejzbawienie.LaskowskiporzucaKazimierzaKelles-Krauza,najcie-
kawszegopolskiegooponentaRóżyLuksemburg,uznającgozanostalgicznego
pragmatystę.LecztowłaśnieKelles-Krauzjakomarksista,dotegomarksista
dużobardziejprzywiązanydoteoriiodRóżyLuksemburg,wskazałniektóre
zproblematycznychmiejscjejujęciamarksizmu,acozatymidzie,przydatność
jejmyślidlawspółczesnejpolskiejlewicy,coLaskowskistarasięwykazać.
GdyLuksemburg,takjakLaskowski,zakładała,żejakaśklasalubgrupaspo-
łecznaokażesięklasąrewolucyjną,Kelles-Krauzposzedłokrokdalejipoddał
