Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
'
Wstęp
.
Odukazaniasię„Geologiimorza”O.Leontjewa(1989)orazmonografii„Surowcemineralnemórzioceanów”(1998)podredakcją
R.KotlińskiegoiK.Szamałkaminęłojużwielelat.Książkitesąoddawnadostępnetylkowbibliotekachspecjalistycznych.
Wyczerpywaniesięzasobówsurowcówwydobywanychnalądachspowodowałorosnącezainteresowaniebudowąoceanóworaz
zawartymiwnichkopalinami.Corazwięcejpaństwzamierzapodjąćszerszepraceposzukiwawczewswoichakwenachmorskich
irozpocząćeksploatacjęodkrytychzłóż.SukcesyposzukiwawczezłóżropynaftowejuwybrzeżyBrazyliiczywZatoceGwinejskiej
zachęcajądotegotypudziałań.Poważneanalizyklimatologówmówiąceouwolnieniusięspodczapylodowejobszarówwokół
biegunapółnocnego,połączonezdoniesieniamiowielkimpotencjalewęglowodorowymtychrejonów,skłaniajądorozpoczęciaprac
badawczychiposzukiwawczychnatychterenach.Ożywająteżsporypolityczneowładztwonadzłożami,którezalegają
naobszarzeokołobiegunowym.
Teiinneprzyczynyskłoniłyautorówdonapisaniategopodręcznika.Zawieraonpodstawowedaneiinformacjeohistorii
powstawaniairozwojuoceanów,różnicachipodobieństwachwichbudowiegeologicznej.Szczegółowoopisanojednostki
morfotektonicznewyróżnianewoceanieświatowymiwskazanonaichrolęiwpływnaformowaniesięzłóżróżnychkopalin.
Oceanysąobecniemiejscemeksploatacjiwielubardzocennychkopalin.Należądonichwpierwszejkolejnościropanaftowa
igazziemny,piaskitytanonośneicynonośne,diamenty,surowceskalne(kruszywo,iły),fosforyty,sólkamienna.Wniedalekiej
przyszłościbędąwydobywanekonkrecjemanganowo-żelaziste,masywnerudysiarczkoweczynaskorupieniakobaltonośne.Dojdzie
dozagospodarowaniaogromnychzasobówmetanuzawartychwoceanicznychgazohydratach.Oceanświatowystaniesięcoraz
większą„kopalnią”dostarczającąsurowcówmineralnych.Będzietonastępstwemwyczerpywaniasięzasobówlądowych,rosnących
cenkopalinorazzwiększającejsięliczbymieszkańcówpragnącychżyćnawysokimpoziomiecywilizacyjnym.Mimoiżpojawiająsię
informacjeomożliwościwykorzystaniazasobówmineralnychnainnychplanetach,wydajesię,żejesttoznaczniebardziej
oddalonewczasieniżsięgnięciepozasobyoceanów.
Częśćspołeczeństwżyjącychnamałychizolowanychwyspachbądźarchipelagachzrozumiała,jakwielkiekorzyściwynikają
zustaleńtraktatowychzawartychwMiędzynarodowejKonwencjiPrawaMorzaprzyjętejw1982r.iwprowadzonejwżyciew1994
r.Nadziejezwiązanezoceanemzaowocowałyogłaszaniemniepodległościwielupaństwprzybrzeżnychiustanowieniem200-
milowejwyłącznejstrefyekonomicznej.Tosąwielkieobszarymorzaidnamorskiego(wrazzjegownętrzem),naktórychbędzie
możliwaeksploatacjazasobów(przedewszystkimwęglowodorów).Państwaoniekorzystnympołożeniugeograficznym
(śródlądowe)uzyskałynapodstawietejkonwencjiprawodowykorzystaniazasobówmineralnychwoceanieotwartym
–naobszarze,określonymwkonwencjijako„wspólnedziedzictwoludzkości”.Prawodozagospodarowaniazasobównatym
obszarzebędziemożnarealizowaćzapośrednictwemipodnadzoremMiędzynarodowejOrganizacjiDnaMorskiego(
International
SeabedAuthority
–ISA
)
.Zasadyprawnewykorzystaniazasobówmineralnychoceanubędązatemrównieżomówionewksiążce.
Orosnącymzainteresowaniustudiamiiwiedząnatematoceanówprzesądzażywadyskusjaopowstaniużyciananaszej
planecie.Oceanjestkolebkążycia.Wpierwszymokresieswegoistnieniażyciebyłozwiązanewyłączniezoceanem.Pojawiłosię
ok.3,8mldlattemuiprzezponad3mldlatrozwijałosiętylkowoceanie.Tooceanbyłmiejscemrozwojuischronienia
pierwotnychformżycia.Zanimpojawiłysiępierwszelądowerośliny,zanimnalądnieśmiałowychodziłystawonogi,zanimpojawiły
siępierwszekręgowcelądowe,oceanbyłjedynymmiejscem,gdziebujniekwitłożycie,adnapłytkichciepłychmórzbyłypokryte
kobiercamiutworzonymizżywychorganizmów.Jakżeprzytymteorganizmybyłyodmienneodwspółczesnych!Natyleodmienne,
żedzisiajzastanawiamysię,czymbyłyzagadkowestworzeniazachowanejakoskamieniałościwskałachowieku700–600mlnlat.
Dziś,wiedzącoosobliwychformachżyciazwiązanychzgorącymiźródłaminadnieoceanów,zadajemysobiepytanie,czyżycienie
mogłopowstaćwłaśniewgłębinachoceanuiniepotrzebnebyłodotegoświatłosłoneczne.
Życiewoceanieprzyczyniłosiędozmianyskładuatmosferyziemskiej.Toprymitywneorganizmyżyjącewmorzach
prekambryjskich–siniceiglony–spowodowały,żewatmosferzepojawiłsięwolnytlen,coumożliwiłoopanowanielądównajpierw
przezrośliny,apotemprzezzwierzęta.Rozwijającesiębujniewoceanieróżnorodneorganizmyroślinneizwierzęceprzyczyniłysię
dopowstaniawieluskał,któredzisiajspotkaćmożnanakontynentach,gdziezostaływyniesionepotężnymisiłamigórotwórczymi.
Biorącpoduwagę,żemorzaioceanyzajmują3/4powierzchniplanety,nieomylimysięzapewne,przyjmując,żeconajmniej3/4
skałosadowych,zktórychzbudowanajestskorupakontynentu,powstawaławmorzachioceanach.
Życiewoceanieprzyczyniłosiętakżedozmianchemizmuwódoceanicznych.Szczególnieradykalnazmianachemizmuwód
nastąpiławmomenciepojawieniasięorganizmówzdolnychdosyntezywęglazCO2podwpływemświatłasłonecznego.Wolnytlen
powstającypodczasfotosyntezybyłnatychmiastcałkowiciezużywanynautlenianiedwuwartościowegożelaza,którewpostaci
wodorotlenkówitlenkówosadzałosięnadniemorza.Procestenspowodowałzmniejszeniesięilościżelazawwodachpierwotnego
oceanu.Działalnośćżyciowasiniciglonówprzyczyniałasiędomasowegowytrącaniawęglanuwapniazwodyoceanicznej,
powodujączmniejszeniesięwwodzieilościwapnia.Wcelulepszegozrozumieniaewolucjiżyciakoniecznejestzatempoznanie
ewolucjirozwojuoceanów,chemizmuitemperaturywody,głębokości,źródełmateriałudostarczanegodooceanu,tempa
iintensywnościprocesówspredingudna,zjawiskhydrotermalnychiakwawulkanicznych.
Ocean–tonietylkowoda.Torównieżwszystko,cowniejżyje.Torównieżwielkiepołaciednaoceanicznegoznajdującesię
nabardzozróżnicowanychgłębokościach.Dawnojużminęłyczasy,kiedywyobrażanosobie,żeoceanjestnibymiskaopłaskim
dnie,zktóregogdzieniegdziewyrastająstożkiwulkanicznewystająceczasemnadpowierzchnięwodywpostaciwysp.Dnooceanu
jestpokrytesystemamipotężnychgrzbietów,nieporównywalnychdotychnalądach,awbrzeżnychpartiachoceanówznajdująsię
głębokierowyoceaniczne.Deniwelacjewobrębieoceanuokazałysięowielewiększeniżnalądach.Zarazemjednak
ukształtowaniednaoceanicznegojestzupełnieodmienneniżukształtowaniepowierzchnilądów.Powódtychróżnictkwiprzede
wszystkimwróżnejhistoriigeologicznejkontynentówioceanówiwodmiennejbudowiegeologicznejkontynentalnych
ioceanicznychsegmentówskorupyziemskiej.Kontynentioceantodwacałkowicieodmienne„światygeologiczne”.Ichewolucja
jestcałkowicieodmienna.Jednakewolucjaoceanówprzyczyniasiędozmianzachodzącychnakontynentach.
Autorzystaralisięprzygotowaćksiążkęprzejrzystąiprzystępną,wprowadzającąwomawianezagadnienia,zachęcającą
dopogłębianiazainteresowaniastudiowaniemcytowanejliteraturyczyźródełinternetowych.Czyudałosięosiągnąćzamierzony
cel–osądząCzytelnicy.Autorzyoczekująnasłowakrytykibądźdyskusji.Najlepiejnaforuminternetowymlubzapośrednictwem
pocztyelektronicznejpodadresemwlodzimierz.mizerski@pgi.gov.pllubkrzysztof.szamalek@uw.edu.pl
Pragniemypodziękowaćwszystkim,którzyprzyczynilisiędopowstanianiniejszejksiążki.Szczególnepodziękowaniakierujemy
doredaktoraKrzysztofaKossobudzkiegozWydawnictwaNaukowegoPWNzainicjatywęwydaniaksiążkiorazredaktorBarbarze
Nowakzatrudwłożonywprzygotowanieksiążki.
Warszawa2008
