Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zaryshistoriiimetodbadańgeologicznychdna
'
Zaryshistoriiimetodbadańgeologicznychdna
oceanicznego
oceanicznego
.
WłodzimierzMizerski
Badaniageologicznednaoceanuświatowegozostałyzapoczątkowanenawiększąskalęw2.poł.XIXw.podczasekspedycji
angielskiegostatkubadawczegoHMS„Challenger”.Wlatach1872–1876statekwykonałrejsdookołaświata,pokonującwtym
czasieok.70tys.milmorskich.Ogromnymateriałbadawczyzebranywciągutrzyletniejekspedycjibyłopracowywanywciągu
wielunastępnychlat–pierwszytomwynikówprac„Challengera”ukazałsięw1880r.,aostatni–w1895r.Wpowstaniutego
dziełapodredakcjąWywille’aThomsonaiJohnaMurrayauczestniczyło76autorów.Jedentomdzieładotyczyłosadówmorskich.
DowybuchuIIwojnyświatowejzorganizowanook.80wyprawoceanicznychprzezróżnekrajeświata.Wyprawytemiałynacelu
rozwiązanieproblemównietylkobiologiimorza,alerównieżoceanografiifizycznejczymagnetyzmuziemskiego.Ogromne
znaczeniedlapoznaniaoceanumiałozastosowanieechosondy,dziękiktórejmożnabyłosporządzićmapybatymetrycznejegodna.
Badaniaoceanównabraływielkiegotempaw2.poł.XXwieku.Wiązałosiętoprzedewszystkimzolbrzymimpostępem
technologicznym,umożliwiającymbudowęsprzętuispecjalistycznejaparaturydobadańdnaoceanicznego,ukrytego
naprzeważającymobszarzepodwielokilometrowąwarstwąwody.Dziękipostępowiwrozpoznaniubudowygeologicznej
oceanicznychobszarówZiemimożliwebyłopowstanieirozwójwlatach60.XXw.nowejdziedzinygeologii–geologiimorza
(geologiimorskiej).Upodstawtejdziedzinyleżązasadniczeróżnicewbudowieihistoriigeologicznejkontynentalnych
ioceanicznychsegmentówskorupyziemskiej.
Wielkieznaczeniedlapoznaniaoceanówmiałoodkryciewkońculat50.XXw.planetarnegosystemugrzbietów
śródoceanicznych.Ichbudowageologicznaiprocesyzachodzącewichobrębiewskazywały,żemusiałyonepowstaćpodwpływem
procesówzachodzącychwpłaszczuZiemi.Badaniagrzbietówśródoceanicznych,azwłaszczaodkryciepasowychanomalii
magnetycznychnadnieoceanu,odkryciegłębokichrowówoceanicznych,badaniarozmieszczeniaognisktrzęsieńziemi,
przyczyniłysiędopowstaniakoncepcjitektonikipłyt,któraprzywróciłanaucezapomnianąprzezkilkadziesiątlathipotezędryfu
kontynentów.
Geologiamorzawykorzystujeniemalwszystkiemetodybadańcharakterystycznedlaróżnychdziedzingeologii
„kontynentalnej”.Rozwójtechnikiumożliwiaprowadzenieobserwacjibezpośrednichnanawetdużychgłębokościach,atakże
pobieraniepróbekzdnamorskiego.Jednaknajwiększeznaczeniemająbadaniageologiczneigeofizyczneprowadzonezestatków
badawczychorazplatformwiertniczych.
Dorozpoznaniastrukturydnaoceanicznegopowszechniestosujesięróżnegorodzajumetodygeofizyczne,aszczególniemetody
sejsmiczne.Wykorzystująoneprzebiegiprędkośćrozchodzeniasięwskorupieziemskiejsejsmicznychfalsprężystych,które
nagranicyośrodkóworóżnychcechachfizycznychzmieniająskokowoprędkość,załamująsięi(lub)odbijająsięodpowierzchni
granicznejmiędzytymiośrodkami.Celemtychbadańjestuzyskanieinformacjioprzestrzennymułożeniuirozciągłościserii
skalnychróżnegorodzaju.Szczególnegoznaczeniabadaniatenabierająprzyposzukiwaniuzłóżwęglowodorównaszelfie,stoku
kontynentalnymijegopodnóżu,gdyżumożliwiająrozpoznawanielokalnychstruktur,wktórychmogągromadzićsięropanaftowa
igazziemny.Wróżnychczęściachdnaoceanicznego,szczególniejednaknaszelfach,stosujesięciągłeprofilowanie
sejsmoakustyczne(ryc.1).Metodamisejsmikirefleksyjnejmożliwejestśledzeniewarstwmiąższościnawetkilkudziesięciu
centymetrów,dziękiczemuszybkorozwijasiędziałstratygrafiizajmującysięporządkowaniemskałskorupyziemskiejnapodstawie
ichcechsejsmicznych.
Dużeznaczeniedlapoznaniawgłębnejbudowydnaoceanumagrawimetriazajmującasiębadaniamizmiansiłyciężkości
napowierzchniZiemispowodowanychniejednorodnościamibudowy(nierównomiernymrozmieszczeniemmasskalnychoróżnej
gęstości)górnychwarstwskorupyziemskiej.Niejednorodnościteprzejawiająsięwpostacianomaliigrawimetrycznych.Przy
występowaniuwskorupieskałodużejgęstościbędziemymielidoczynieniazanomaliądodatnią,jeślizaśbędąwystępowaćskały
omałejgęstości–zanomaliąujemną.Metodapozwalanalokalizowanienietylkodużychciałmagmowych,aleizłóż
węglowodorów.
