Geologia kontynentów

Włodzimierz Mizerski

Uzyskaj dostęp

Zakup książkę

ISBN/ISSN:

978-83-01-21565-1

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania:

2021

Liczba stron:

380

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Bibliografia:

Mizerski, Włodzimierz. Geologia kontynentów. Red. . : Wydawnictwo Naukowe PWN, 2021, 380 s. ISBN 978-83-01-21565-1

Bibliografia refWorks:

RT Book, Whole

SR Electronic(1)

A1 Mizerski, W.

T1 Geologia kontynentów

PB Wydawnictwo Naukowe PWN

YR 2021

SN 978-83-01-21565-1

Bibliografia BibTex:

@Book{ 241035, author = "Mizerski, Włodzimierz", editor = "", title = "Geologia kontynentów", publisher = "Wydawnictwo Naukowe PWN", year = "2021", address = "", isbn = "978-83-01-21565-1" }

Bibliografia endNote:

TY - BOOK

AU - Mizerski, Włodzimierz

ED -

TI - Geologia kontynentów

PB - Wydawnictwo Naukowe PWN

CY -

PY - 2021

SN - 978-83-01-21565-1

ER -

Netografia (standard APA):

Mizerski, Włodzimierz. Geologia kontynentów [baza danych online] : Wydawnictwo Naukowe PWN, 2021 [dostęp: 01 05 2024]. Dostęp w Ibuk Libra: https://libra.ibuk.pl/reader/geologia-kontynentow-wlodzimierz-mizerski-241035.

geologia, katastrofy naturalne, ewolucja kontynentów, tektonika płyt, Kenorland, Pangea, budowa geologiczna kontynentów

Prezentujemy trzecie wydanie podręcznika akademickiego „Geologia kontynentów”. Obecna wersja została znacznie wzbogacona zarówno w tekst, jak i nowe ilustracje, uwzględniające współczesny poziom wiedzy na temat budowy i ewolucji geolog...

Więcej

ISBN/ISSN:

978-83-01-21565-1

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania:

2021

Liczba stron:

380

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Przedmowa do wydania trzeciego16
CZĘŚĆ I Ewolucja kontynentów20
1. Od Wegenera do tektoniki płyt 21
LITERATURA POLECANA38
2. Od Kenorlandu do Pangei 39
LITERATURA POLECANA45
3. Rozpad Pangei46
LITERATURA POLECANA49
4. Kontynenty przyszłości50
CZĘŚĆ II Budowa geologiczna kontynentów52
1. Afryka 53
1.1. Główne jednostki geologiczne53
1.2. Megakraton afrykański57
1.2.1. Cykle geotektoniczne57
1.2.2. Kraton zachodnioafrykański58
1.2.2.1. Tarcza liberyjska59
1.2.2.2. Rów Wolty60
1.2.2.3. Synekliza Taudeni61
1.2.2.4. Tarcza regibacka62
1.2.2.5. Synekliza Tinduf62
1.2.3. Orogen transsaharyjski63
1.2.3.1. Tarcza Ahaggaru63
1.2.3.2. Tarcza Tibesti63
1.2.3.3. Tarcza nigeryjska i tarcza dahomejska64
1.2.3.4. Synekliza algiersko‑libijska65
1.2.3.5. Synekliza nigeryjska66
1.2.3.6. Synekliza Czadu67
1.2.3.7. Rowy (ryfty) Benue i Nigru68
1.2.4. Kraton Sahary Wschodniej–Nilu69
1.2.4.1. Tarcza Dżabal al‑Uwajnat69
1.2.4.2. Płyta nubijska69
1.2.5. Kraton Konga70
1.2.4.3. Monoklina egipska70
1.2.5.1. Budowa fundamentu kratonu71
1.2.5.1.1. Masywy archaiczne71
1.2.5.1.2. Proterozoiczne pasma fałdowe71
1.2.5.2. Pokrywa osadowa73
1.2.5.2.1. Synekliza Konga73
1.2.6. Kraton Kalahari75
1.2.6.1. Budowa fundamentu kratonu75
1.2.6.2. Pokrywa osadowa76
1.2.7. Orogen damarski77
1.2.8. Orogen wschodnioafrykański78
1.3. Wschodnioafrykański system ryftowy81
1.4. Góry Przylądkowe i niecka Karroo85
1.4.1. Góry Przylądkowe85
1.4.2. Niecka Karroo85
1.5. Atlas87
1.5.1. Antyatlas88
1.5.2. Strefa środkowa Atlasu88
1.5.3. Rif i Atlas Telski89
ĆWICZENIA90
PYTANIA KONTROLNE91
TEST91
LITERATURA POLECANA92
2. Ameryka Południowa93
2.1. Główne jednostki geologiczne93
2.2. Kraton południowoamerykański96
2.2.1. Prekambryjskie cykle geotektoniczne96
2.2.2. Główne jednostki tektoniczne97
2.2.2.1. Tarcza gujańska98
2.2.2.2. Tarcza środkowobrazylijska99
2.2.2.3. Tarcza wschodniobrazylijska101
2.2.2.4. Tarcza urugwajska103
2.2.2.5. Synekliza Amazonki104
2.2.2.6. Synekliza Parnaíba105
2.2.2.7. Synekliza São Francisco106
2.2.2.8. Synekliza Parany106
2.3. Platforma patagońska108
2.2.2.9. Zapadlisko La Plata–Orinoko108
2.3.1. Masywy paleozoiczne110
2.3.1.1. Masyw południowopatagoński110
2.3.1.2. Masyw północnopatagoński111
2.3.1.3. Falklandy111
2.3.2. Pokrywa platformowa113
2.3.2.1. Niecka Rio Negro113
2.3.2.2. Niecka San Jorge113
2.4. Andy114
2.3.2.3. Niecka Santa Cruz114
2.4.1. Główne fazy ewolucji i podział Andów116
2.4.2. Andy Północne118
2.4.3. Andy Środkowe119
2.4.4. Andy Południowe122
2.4.5. Łuk Scotia122
ĆWICZENIA123
PYTANIA KONTROLNE124
TEST124
LITERATURA POLECANA125
3. Australia, Nowa Zelandia, Nowa Kaledonia i Nowa Gwinea126
3.1. Główne jednostki geologiczne Australii126
3.2. Kraton australijski128
3.2.1. Cykle geotektoniczne128
3.2.2. Fundament kratonu130
3.2.2.1. Prowincja pilbarsko‑yilgarnska130
3.2.2.1.1. Tarcza Yilgarn130
3.2.2.1.2. Tarcza Pilbara132
3.2.2.2. Prowincja aruncko‑gawlerska133
3.2.2.1.3. Blok Kimberley133
3.2.2.2.1. Blok Halls Creek133
3.2.2.2.2. Blok Pine Creek134
3.2.2.2.3. Blok Tennant Creek134
3.2.2.2.4. Blok Tanami134
3.2.2.2.5. Blok Arunta135
3.2.2.2.6. Blok Mount Isa136
3.2.2.2.7. Blok Georgetown136
3.2.2.2.8. Blok Hamersley136
3.2.2.2.10. Aulakogen Amadeus137
3.2.2.2.9. Blok Musgrave137
3.2.2.2.11. Blok Gawler138
3.2.3. Jednostki pokrywy osadowej139
3.2.3.1. Synekliza Perth139
3.2.3.2. Synekliza Carnarvon139
3.2.3.3. Synekliza Canning140
3.2.3.4. Synekliza Józefa Bonapartego141
3.3. Góry Flindersa i blok Broken Hill142
3.3.1. Góry Flindersa142
3.2.3.5. Synekliza Officer142
3.2.3.6. Synekliza Eucla142
3.3.2. Broken Hill144
3.4. Wielkie Góry Wododziałowe145
3.4.1. Obszar południowy146
3.4.2. Obszar środkowy148
3.4.3. Obszar północny150
3.5. Platforma paleozoiczna Australii151
3.5.1. Wielki Basen Artezyjski151
3.5.2. Niecka Murray152
3.5.3. Niecka Surat152
3.6. Nowa Zelandia153
3.5.4. Niecka tasmańska153
3.7. Nowa Kaledonia156
3.8. Nowa Gwinea158
ĆWICZENIA159
PYTANIA KONTROLNE159
LITERATURA POLECANA160
TEST160
4. Antarktyda161
4.1. Główne jednostki geologiczne161
4.2. Kraton antarktyczny164
4.2.1. Fundament krystaliczny164
4.2.2. Pokrywa osadowa166
4.3. Platforma paleozoiczna167
4.3.1. Orogen Rossa167
4.4. Alpidy Półwyspu Antarktycznego170
4.3.2. Orogen Ellswortha170
ĆWICZENIA173
PYTANIA KONTROLNE173
LITERATURA POLECANA174
TEST174
5. Europa 175
5.1. Główne jednostki geologiczne175
5.2. Kraton wschodnioeuropejski182
5.2.1. Prekambryjskie cykle geotektoniczne183
5.2.2. Jednostki tektoniczne184
5.2.2.1. Tarcza bałtycka186
5.2.2.2. Tarcza ukraińska188
5.2.2.3. Płyta rosyjska190
5.2.2.3.1. Synekliza perybałtycka191
5.2.2.3.2. Antekliza białorusko‑mazurska193
5.2.2.3.3. Antekliza woroneska193
5.2.2.3.4. Antekliza wołżańsko‑uralska194
5.2.2.3.5. Synekliza moskiewska194
5.2.2.3.6. Synekliza podlaska194
5.2.2.3.7. Aulakogen Prypeci195
5.2.2.3.8. Aulakogen dnieprowsko‑doniecki195
5.2.2.3.10. Timan196
5.2.2.3.9. Zapadlisko nadkaspijskie196
5.3. Struktury kaledońskie północnej i północno‑zachodniej Europy197
5.2.2.3.11. Zapadlisko Peczory–Morza Barentsa197
5.3.1. Kaledonidy skandynawskie198
5.3.2. Kaledonidy Wysp Brytyjskich200
5.3.2.1. Terran Hebrydów200
5.3.2.2. Terran grampiański202
5.3.2.3. Terran Midland Valley202
5.3.2.4. Terran Wyżyny Południowoszkockiej203
5.3.3. Geneza europejskich kaledonidów204
5.3.2.5. Strefa Walii204
5.4. Platforma paleozoiczna zachodniej i środkowej Europy205
5.4.1. Masywy paleozoiczne206
5.4.1.1. Masyw iberyjski206
5.4.1.2. Masyw kornwalijski208
5.4.1.3. Masyw Armorykański209
5.4.1.4. Masyw Centralny210
5.4.1.5. Wogezy i Schwarzwald211
5.4.1.6. Masyw Czeski213
5.4.1.7. Góry Kruszcowe214
5.4.1.8. Blok dolnośląski216
5.4.1.9. Ardeny217
5.4.1.10. Reńskie Góry Łupkowe219
5.4.1.11. Harz219
5.4.1.12. Blok górnośląski220
5.4.2. Powstanie europejskich waryscydów222
5.4.1.13. Trzon paleozoiczny Gór Świętokrzyskich222
5.4.3. Pokrywa platformowa225
5.4.3.1. Basen Ebro225
5.4.3.2. Basen Duero225
5.4.3.3. Basen kantabryjski225
5.4.3.4. Basen akwitański227
5.4.3.5. Basen paryski227
5.4.3.6. Basen londyński227
5.4.3.7. Basen turyński230
5.4.3.8. Basen duńsko‑niemiecko‑polski230
5.4.4. Kenozoiczne rowy tektoniczne231
5.4.4.1. Ryft dolnego Renu232
5.4.4.2. Ryft górnego Renu233
5.4.4.3. Ryft heski233
5.4.4.4. Ryft Bresse233
5.4.4.5. Ryft Limagne234
5.4.4.6. Ryft Egeru234
5.5. Platforma scytyjska235
5.4.5. Główne kompleksy strukturalne pokrywy platformowej235
5.5.1. Masyw Dobrudży236
5.5.2. Płyta mezyjska237
5.5.3. Płyta mołdawska238
5.5.4. Płyta scytyjska238
5.6. Ural239
5.6.1. Przeduralski rów przedgórski239
5.6.2. Antyklinorium baszkirskie241
5.6.3. Strefa zachodniouralska241
5.6.4. Antyklinorium środkowouralskie242
5.6.5. Synklinorium tagilsko‑magnitogorskie242
5.6.6. Antyklinorium wschodniouralskie242
5.7. Strefa fałdowań alpejskich południowej Europy243
5.6.7. Synklinorium wschodniouralskie243
5.6.8. Strefa zauralska243
5.6.9. Synklinorium tiumeńsko‑kustanajskie243
5.7.1. Alpidy zachodnie244
5.7.1.1. Góry Betyckie244
5.7.1.2. Masyw korsykański245
5.7.1.3. Pireneje246
5.7.2. Alpidy środkowe248
5.7.2.1. Alpy248
5.7.2.1.1. Alpy Zachodnie249
5.7.2.1.2. Alpy Wschodnie251
5.7.2.1.3. Góry Jura252
5.7.2.3. Apeniny253
5.7.2.4. Karpaty254
5.7.2.4.1. Karpaty wewnętrzne255
5.7.2.4.2. Karpaty zewnętrzne259
5.7.2.4.3. Zapadlisko przedkarpackie260
5.7.3. Alpidy bałkańskie261
5.7.3.1. Dynarydy261
5.7.3.3. Hellenidy262
5.7.4. Kaukaz264
5.7.3.4. Rodopidy264
5.7.4.1. Wielki Kaukaz264
5.7.4.2. Mały Kaukaz266
5.7.4.3. Zapadlisko kursko‑riońskie266
5.7.4.4. Zapadlisko przedkaukaskie266
5.8. Svalbard267
5.9. Islandia268
ĆWICZENIA269
PYTANIA KONTROLNE270
TEST270
LITERATURA POLECANA271
6. Azja 273
6.1. Główne jednostki geologiczne273
6.2. Kraton syberyjski276
6.2.1. Tarcza anabarska278
6.2.2. Tarcza ałdańska278
6.2.3. Synekliza tunguska279
6.2.4. Synekliza rybińska279
6.2.5. Rów wiłujski279
6.2.6. Rów przedbajkalski280
6.2.7. Zapadlisko Chatangi280
6.2.8. Zapadlisko górnoleńskie280
6.2.9. Ryft jeziora Bajkał280
6.3. Megakraton chiński281
6.3.1. Kraton tarymski283
6.3.2. Kraton północnochiński284
6.3.2.1. Blok wschodni284
6.3.2.2. Blok zachodni284
6.3.2.3. Orogen północnochiński284
6.3.2.4. Synekliza Ordos284
6.3.3. Kraton chińsko‑koreański285
6.3.4. Kraton tybetański287
6.3.5. Kraton Jangcy288
6.3.6. Kunlun288
6.3.7. Qin Ling289
6.3.8. Qilian‑szan289
6.4. Kraton dekański290
6.4.1. Megablok tharski291
6.4.2. Megablok windhajski291
6.4.3. Megablok gondwański292
6.4.4. Główne jednostki kratonu dekańskiego293
6.4.4.1. Tarcza wschodnioindyjska294
6.4.4.2. Synekliza centralna295
6.4.4.3. Tarcza Arawalli295
6.4.4.4. Zapadliska przedhimalajskie, bengalskie i Indusu295
6.5. Kraton arabski296
6.5.1. Tarcza arabska296
6.6. Strefa fałdowa uralsko‑ochocka297
6.5.2. Monoklina arabska297
6.6.1. Tajmyrydy297
6.6.2. Blok kazaski298
6.6.3. Tien‑Szan300
6.6.4. Ałtaj301
6.6.5. Sajany302
6.6.6. Góry Jabłonowe i Wielki Chingan303
6.7. Platforma zachodniosyberyjska304
6.8. Platforma turańska305
6.9. Strefa fałdowań kimeryjskich306
6.9.1. Pasmo wierchojańsko‑czukockie306
6.9.2. Pasmo Sichote Aliń308
6.9.3. Pasmo indochińskie309
6.9.4. Pasmo malajsko‑transhimalajskie309
6.10. Strefa fałdowań alpejskich310
6.10.1. Alpidy Azji Mniejszej310
6.10.1.1. Pontydy310
6.10.1.2. Anatolidy311
6.10.1.3. Taurydy312
6.10.1.4. Cypr312
6.10.2. Iranidy313
6.10.3. Kopet‑dag315
6.10.4. Elburs315
6.10.5. Pamir316
6.10.6. Hindukusz317
6.10.7. Karakorum317
6.10.8. Himalaje318
6.11. Strefa pacyficzna320
6.10.9. Pasmo fałdowe Birmy320
6.11.1. Pasmo anadyrsko‑koriackie321
6.11.2. Pasmo kurylsko‑kamczackie321
6.11.3. Pasmo sachalińskie322
6.11.4. Pasmo japońsko‑tajwańskie323
6.11.5. Pasmo wschodniofilipińskie325
ĆWICZENIA326
6.11.6. Indonezja326
PYTANIA KONTROLNE327
TEST327
LITERATURA POLECANA328
7. Ameryka Północna329
7.1. Główne jednostki geologiczne329
7.2. Kraton północnoamerykańsko‑grenlandzki (laurentyjski)332
7.2.1. Prowincje geotektoniczne podłoża kratonu332
7.2.2. Jednostki tektoniczne336
7.2.2.1. Tarcza kanadyjska336
7.2.2.2. Tarcza grenlandzka339
7.2.2.1.1. Synekliza Zatoki Hudsona339
7.2.2.3. Płyta centralna340
7.2.2.3.1. Antekliza transkontynentalna341
7.2.2.3.2. Synekliza Michigan342
7.2.2.3.3. Synekliza Illinois342
7.2.2.3.4. Synekliza Salina–Forest City343
7.2.2.3.5. Synekliza willistońska343
7.2.2.3.6. Synekliza pensylwańska343
7.2.2.3.7. Synekliza Midland–Delaware344
7.2.2.3.8. Antekliza Ozark345
7.3. Pasmo innuickie (eskimoskie)346
7.2.2.3.9. Zrąb Amarillo–Wichita346
7.4. Appalachy348
7.5. Pasmo Ouachita351
7.6. Platforma paleozoiczna353
7.6.1. Płyta nadatlantycka353
7.7. Kordyliery354
7.6.2. Basen meksykański354
7.7.1. Kordyliery Północne355
7.7.1.1. Strefa wewnętrzna355
7.1.1.2. Strefa zewnętrzna356
7.7.2. Kordyliery Środkowe357
7.8. Kuba360
7.7.3. Kordyliery Południowe360
ĆWICZENIA361
PYTANIA KONTROLNE362
TEST362
LITERATURA POLECANA363
CZĘŚĆ III Ku przyszłości364
Indeks rzeczowy367
Tabela stratygraficzna379

SzesnastowiecznyﬂamandzkigeografikartografAbrahamOrteliuswdziele„Thesau-

rusGeographicus”pisał,żeAmerykaodsunęłasięodEuropyiAfrykiwwynikutrzęsień

ziemiipowodzi.Ajednak,mimopracH.W.Pickeringaz1907r.,F.B.Tayloraz1910r.

iH.Bakeraz1911r.,towłaśniezosobąAlfredaLotharaWegenerawiążesiępowstanie

ideidryfukontynentów,którawunowocześnionejwersjiodrodziłasięwuznawanejdzisiaj

niemalpowszechnieteoriitektonikipłyt.

DoczasówWegenerawnaukachgeologicznychpanowałahipotezakontrakcji,

stworzonaprzezLeonceEliedeBeaumontaw1829r.izmodyﬁkowanapóźniejprzez

EdwardaSuessaiAlbertaHeima.W1942r.teoriazostałazmodyﬁkowanaprzez

austriackiegogeologaLeopoldaKoberaiwtejwersjiznanajestdodzisiaj.Byłato

pierwszanaukowahipotezarozpatrującadeformacjeskorupyziemskiejnatleewolu-

cjicałejplanety.Hipotezatazakładała,wychodzączteoriikosmogonicznejsformu-

łowanejprzezE.KantaiP.S.Laplace’a,żeZiemiaznajdowałasiępierwotniewstanie

rozżarzonymistygłastopniowoodpowierzchni.Utworzonawtrakciezastygania

skorupaniebyłajednolita,wskutekczegojejposzczególnefragmentymiałyróżną

wytrzymałośćnaodkształcenia.Utrataciepłapowodowałakurczeniesięwnętrza

Ziemi,askorupamusiaładostosowaćsiędozmniejszającejsięobjętościwnętrza,

marszczącsięniczymskórkanapowierzchniwyschniętegojabłka.Powstająceprzy

tymwskorupienaprężeniapoziomerozładowywałysięokresowo,ablokiskorupy

zapadałysię,powodujączgniataniepołożonychmiędzynimistrefosłabień.Dzię-

kitemupowstawałypasmagórskie(ryc.2).Gdyskorupakurczyłasięszybciejniż

wnętrzeZiemi,wjejobrębiepowstawałystrukturybędącewynikiemrozciągania

(większewnętrzeusiłowałorozepchnąćsztywnąskorupę)-rowy,wktórychgroma-

dziłysięgrubewarstwyosadów.Jaknaoweczasybyłatoteorianadwyrazspójna,

tłumaczącawielezjawisktektonicznychzachodzącychwobrębieskorupyziemskiej

inajejpowierzchni.

AmerykańskiastronomWilliamHenryPickeringw1907rokuwygłosiłpogląd,że

pierwotnieistniałnaZiemitylkojedenkontynent,któryrozpadłsiępooderwaniusięod

niejogromnejbryłymaterii,zktórejuformowałsięKsiężyc.AustriackigeologEdward

SuesspodkoniecXIXw.postulowałistnieniesuperkontynentuGondwanyorazdawnego

oceanuTetyda,implikującpoziomeruchykontynentów.NapoczątkuXXw.,hipotezę

istnieniadawnegosuperkontynentuijegorozpadurozwijaliniezależnieodsiebieamery-

kańscygeolodzyFrankBursleyTaylor(1910)orazHowardBaker(1911).

6I1912r.,nazebraniuNiemieckiegoTowarzystwaGeologicznegoweFrankfur-

cienadMenem,AlfredLotharWegenerwygłosiłwykładDieEntstehungderKon‑

tinente(Powstaniekontynentów),wktórymporazpierwszyprzedstawiłswójpunkt

widzenianarolędryfukontynentówwewolucjiskorupyziemskiej.Wystąpienie

Wegenerazostałoocenionejakodziwaczneiekscentryczne,awśródniemieckich

geologówwywołałooburzenie.Prawdąjest,żewtrakcieswegowykładunieprzed-

stawiłniczegonowegowkwestiiideiwędrówkikontynentówinieznałnawetprac

autorówwypowiadającychsięwcześniejnatentemat.Toniemogłosięudać.Wege-

nerponiósłporażkę.Ajednakztąwłaśniedatąkojarzysiępoczątekideimobilizmu

wnaukachoZiemi.

1.OdWegeneradotektonikipłyt

Brak wyników

Geologia kontynentów

Treść książki

Znajdź bibliotekę blisko siebie, i uzyskaj dostęp do ebooka w systemie IBUK Libra