Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
oceanemIapetus,odGondwanyMorzemTornquistaioceanemRheic,odkontynentu
syberyjskiegoikazaskiegoOceanemUralskim.Skałyprekambryjskiekratonu,wcho-
dzącewskładjegofundamentukrystalicznego,występująnapowierzchniwobrębie
tarczbałtyckiejiukraińskiej;napozostałymobszarzeleżąnaróżnejgłębokościpod
przykryciemskałmłodszych.Najstarszeskałyodsłaniająsięnatarczybałtyckiej,
wpółnocno-wschodniejczęścipółwyspuKola.Sątoarchaicznegnejsyigranitognejsy
(3,8-3,2mldlat).Niecomłodszesąwystępującewtymsamymrejoniekwarcytyżela-
zisteignejsybiotytowe(2,8mldlat).Gnejsyznaneteżztarczyukraińskiejmająwiek
ok.3-2,7mldlat.Powstanietychskałzwiązanejestzorogeneząmarealbidzką(bia-
łomorską)ok.2,6mldlattemu,którejtowarzyszyłsilnymetamorfizmimagmatyzm.
Wwiększościfundamentkrystalicznykratonuskładasięzeskałproterozoiku,wieku
2,5-1,7mldlat;sątogłówniegnejsyiłupkikrystaliczne,aniekiedyofiolity,któresą
pozostałościąskorupyoceanicznejwbudowanejwkontynentpodczassubdukcji.Tego
samegowiekusąteżkwarcytyżelaziste(jaspility),będącebardzobogatymirudami
żelaza,występującewrejonieKrzywegoRoguiKurska(Ukraina).Skałyproterozo-
icznepodłożapowstaływwynikumetamorfizmuskałosadowychwczasieorogene-
zykarelskiej(sfekofeńskiej)ok.1,7mldlattemu,apóźniejorogenezygotyjskiej
(ok.1,4mldlattemu),czemutowarzyszyłintensywnymagmatyzmgranitoidowy.Po
ruchachgotyjskichpowstałaseriajotnicka(piaskowcezezlepieńcamiiwulkanitami)
wieku1,4-1,2mldlatwpółnocnejczęścikratonuipiaskowceowruckienapołudniu.
Poichpowstaniunastąpiłaorogenezadalslandzka(ok.1mldlattemu),któraodegra-
łaistotnąrolęwbrzeżnychczęściachtarczybałtyckiejiostatecznieusztywniłapod-
łożekratonu(tylkostrukturaTimanuwpn.-wsch.częściplatformymakonsolidację
kambryjską).
Fundamentkrystalicznykratonuwschodnioeuropejskiegoniejestzatemjednorod-
ny.Powstawałwwynikułączeniasięzesobąwieluelementów,któremożnauznaćza
terrany(ryc.3).Strefykolizyjnemiędzynimizachowałysiędzisiajjakokorzenieutwo-
rzonychwichmiejscułańcuchówgórskich.
Począwszyodneoproterozoikunafundamenciekratonuwschodnioeuropejskiego
zaczęłatworzyćsiępokrywaosadowa,którawskutekpionowychruchówpodłożama
zmiennągrubość:wobniżeniachfundamentukrystalicznego(syneklizach)makilka
kilometrów,wrowachtektonicznychizapadliskach-czasemponad10km,anadwy-
niesieniamifundamentuwanteklizach-zwyklekilkasetmetrów.
Wstarszympaleozoikupowstawałymorskieosadyokruchowe(piaskowce,mułow-
ce,łupkiilasteiszarogłazy)iwęglanowe(wapienie,margle).Największąmiąższość
(ponad4km)osadyteosiągająwzachodniejczęścisyneklizyperybałtyckiej,naobsza-
rzeprzeduralskimiwzapadliskunadkaspijskim.
WsylurzekontynentBaltikazderzyłsięzAwaloniąiLaurencją,tworząckonty-
nentEuroameryka,apowstałewwynikukolizjistrukturykaledońskienasunęłysię
nabrzeżną(obecniepółnocno-zachodnią)częśćkratonuwschodnioeuropejskiego
(ryc.4).Wdewonieiwkarboniewróżnychczęściachkratonupowstawałymorskie
lublądoweosadyokruchoweiwęglanowe;wpóźnymdewoniewaulakogenachdnie-
prowsko-donieckimiprypeckimorazwpermiewzapadliskunadkaspijskimosadziły
16
