Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PozycjaPolski
natlejednostektektonicznychEuropy
ObszarPolskizajmujeszczególnemiejscewstrukturzegeologicznejkontynentu
europejskiego.TubowiemstykająsięzesobątrzywielkiejednostkitektoniczneEuro-
py:prekambryjskikratonwschodnioeuropejski,młodaplatformapaleozoicznaEuropy
ZachodniejiŚrodkowejorazstrefafałdowańalpejskichEuropypołudniowej,zbardzo
dobrzerozwiniętymzapadliskiemprzedgórskim(ryc.2).Sprawiato,żeodpowiedzina
pytaniadotyczącepowiększaniasięiewolucjikontynentueuropejskiegowfanerozoiku
szukaćtrzebanaobszarzePolski.Postawieniewłaściwejdiagnozyjestjednaktrudne,
bowiemgranicamiędzyfundamentemkratonuwschodnioeuropejskiegoafundamentem
paleozoicznejplatformyEuropyZachodniejiŚrodkowejnadużejczęściobszaruznaj-
dujesięnaznacznejgłębokościimimoprzeprowadzonychbadańgeofizycznychciągle
niejestdokońcajasna.
Poglądynatematprzebieguzachodniejgranicykratonuwschodnioeuropejskiego
stopniowoewoluowały,jednaknadalsąrozbieżne(E.Stupnicka,2008).Rozbieżności
tedotycząprzedewszystkimzasięgukratonuwschodnioeuropejskiegowkierunkuza-
chodnim.Wskrajnymprzypadkupółnocno-zachodniączęśćkratonuprekambryjskiego
przesuwanoażdoMorzaPółnocnego(ryc.7).Różnicepoglądówwynikająprzede
wszystkimzesłabejjeszczeznajomościskałpodłoża,naktórymspoczywająosady
paleozoiku,mezozoikuikenozoiku,jakrównieżzróżnejintensywnościpaleozoicznych
(wczesno-lubpóźnopaleozoicznych)ruchówtektonicznych,zachodzącychnaróżnych
fragmentachobecnegozachodniegoprzedpolakratonuwschodnioeuropejskiego.
Codozasięgukratonuwschodnioeuropejskiegowkierunkuzachodnimróżnicepo-
glądówwynikająprzedewszystkimzróżnejocenywiekukonsolidacjipodłożaprzed-
polakratonu.Częśćbadaczyjestzdania,żezachodnie(araczejpołudniowo-zachodnie)
przedpolekratonuwschodnioeuropejskiegonależyuznaćzastrefępaleozoicznejkolizji
prekambryjskiegokratonuwschodnioeuropejskiegozmikrokontynentami-Awalo-
nią,BarrandienemiArmoryką,któreoderwałysięwcześniejodleżącejnapołudniu
Gondwany.Tastrefakontaktu,ciągnącasięok.2000kmodWyspBrytyjskichdoMorza
Czarnego(D.J.Blundelliin.,1992;T.C.Pharoah,1999;A.Guterch,M.Grad,2000)
otrzymałanazwęszwutranseuropejskiego(TransEuropeanSutureZone-TESZ).
JednakostatniowschodnizasięgAwaloniizostałznacznieprzesuniętykuzachodowiina
rekonstrukcjachpaleogeograficznychnieobejmujejużonaPolskipółnocno-zachodniej;
zachodniągranicękratonuwschodnioeuropejskiegolokujesięnaliniiuskokowejbieg-
nącejodrozłamuKraków-LubliniecpoprzezuskokśrodkowejOdryażpolineament
Łabynapółnocnymzachodzie.Takwięcszewtranseuropejskinależałobytraktować
jakostrukturęwewnątrzkratoniczną,utworzonąnaobniżonymskrajukratonu.
PrzebiegszwutranseuropejskiegopokrywasięzbiegnącąprzezobszarPolskistrefą
Teisseyre’a–Tornquista(ryc.8)-granicą,naktórejwsposóbdrastycznyzmieniająsię
własnościfizyczneskorupyziemskiej.Zmianytesątrudnedointerpretacji.Wobrębie
TESZnaobszarzePolskiwystępujewielebardzozłożonychstrukturlitosferyoniespo-
22
