Geologiczna historia Polski

Marek Narkiewicz

Uzyskaj dostęp

Zakup książkę

ISBN/ISSN:

978-83-235-5117-1

DOI:

https://doi.org/10.31338/uw.9788323551171

Wydawnictwo:

Uniwersytet Warszawski

Rok wydania:

2021

Liczba stron:

280

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Bibliografia:

Narkiewicz, Marek. Geologiczna historia Polski. Red. . Warszawa: Uniwersytet Warszawski, 2021, 280 s. ISBN 978-83-235-5117-1, doi: https://doi.org/10.31338/uw.9788323551171

Bibliografia refWorks:

RT Book, Whole

SR Electronic(1)

A1 Narkiewicz, M.

T1 Geologiczna historia Polski

PB Uniwersytet Warszawski

PP Warszawa

YR 2021

SN 978-83-235-5117-1

DOI https://doi.org/10.31338/uw.9788323551171

Bibliografia BibTex:

@Book{ 256827, author = "Narkiewicz, Marek", editor = "", title = "Geologiczna historia Polski", publisher = "Uniwersytet Warszawski", year = "2021", address = "Warszawa", isbn = "978-83-235-5117-1", doi = "https://doi.org/10.31338/uw.9788323551171" }

Bibliografia endNote:

TY - BOOK

AU - Narkiewicz, Marek

ED -

TI - Geologiczna historia Polski

PB - Uniwersytet Warszawski

CY - Warszawa

PY - 2021

SN - 978-83-235-5117-1

ER -

DOI - https://doi.org/10.31338/uw.9788323551171

Netografia (standard APA):

Narkiewicz, Marek. Geologiczna historia Polski [baza danych online] Warszawa: Uniwersytet Warszawski, 2021 [dostęp: 22 07 2024]. Dostęp w Ibuk Libra: https://libra.ibuk.pl/reader/geologiczna-historia-polski-marek-narkiewicz-256827. doi: https://doi.org/10.31338/uw.9788323551171

geologia Polski, tektonika, procesy geologiczne, stratygrafia, kontekst globalny, kontekst europejski, geology of Poland, geological events, stratigraphy, tectonics, European context, global context

W książce opisano etapy rozwoju geologicznego Polski – od utworzenia fundamentu krystalicznego niespełna 2 mld lat temu po okres czwartorzędowy i epokę lodową, do czasów obecnych i najbliższej przyszłości. Dzisiejsza budowa kraju jest przeds...

Więcej

ISBN/ISSN:

978-83-235-5117-1

DOI:

https://doi.org/10.31338/uw.9788323551171

Wydawnictwo:

Uniwersytet Warszawski

Rok wydania:

2021

Liczba stron:

280

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Wstęp11
1. Polska w geologicznej historii Europy 171.1. Tożsamość geologiczna Europy17
1.2. Główne etapy rozwoju Europy20
1.3. Geologia Polski a geologia Europy24
Literatura wybrana27
2. Powstanie i wczesne etapy rozwoju kratonu prekambryjskiego 282.1. Szersze spojrzenie28
2.1.1. Powstanie protokratonów i amalgamacja kratonu (do ok. 1,7 Ga)29
2.1.2. Ewolucja kratonu do wczesnego neoproterozoiku (ok. 1,7–1,0 Ga)32
2.2. Akrecja skorupowa polskiej części kratonu33
2.2.1. Rozwój skorupy sarmackiej33
2.2.2. Akrecja segmentu fennoskandzkiego36
2.3. Wczesne etapy rozwoju platformowego40
2.3.1. Magmatyzm mezoproterozoiczny asocjacji AMCG40
2.3.2. Inne procesy kształtujące skorupę kratonu41
2.4. Podsumowanie, problemy otwarte i kwestie sporne42
Literatura wybrana43
3. Ryftowanie, wulkanizm i sedymentacja w ediakarze 453.1. Szersze spojrzenie45
3.2. Brzeg kratonu wschodnioeuropejskiego a TTZ i TESZ48
3.3. Tektonika a wulkanizm i sedymentacja w późnym neoproterozoiku52
3.4. Podsumowanie, problemy otwarte i kwestie sporne54
Literatura wybrana55
4. Epoka kaledońska – sedymentacja i akrecja we wczesnym paleozoiku 574.1. Szersze spojrzenie57
4.2. Rozwój basenów perykratonicznych61
4.2.1. Basen bałtycki63
4.2.2. Basen podlasko-lubelski66
4.3. Rozwój sedymentacji w strefi e akrecji kaledońskiej70
4.3.1. Blok pomorski i strefa Koszalina–Chojnic70
4.3.2. Basen bloku łysogórskiego72
4.3.3. Basen bloku małopolskiego74
4.3.4. Blok górnośląski79
4.4. Scenariusze rozwoju obszaru Polski w starszym paleozoiku80
4.4.1. Wariant prawoskrętnej akrecji przesuwczej81
4.4.2. Wariant lewoskrętnej ucieczki tektonicznej82
4.4.3. Wariant tektoniki suwakowej84
4.5. Podsumowanie, problemy otwarte i kwestie sporne85
Literatura wybrana87
5. Epoka waryscyjska – sedymentacja i akrecja w dewonie i karbonie 885.1. Szersze spojrzenie88
5.2. Rozwój orogenu waryscyjskiego93
5.2.1. Internidy sudeckie93
5.2.2. Eksternidy morawsko-śląsko-wielkopolskie100
5.3. Sedymentacja i tektonika przedpola waryscyjskiego103
5.3.1. Rozwój basenów dewońskich107
5.3.2. Tektonika bretońska110
5.3.3. Turnej do wizenu środkowego – mobilny szelf i wulkanizm111
5.3.4. Późny wizen–wczesny serpuchow – maksimum transgresji karbońskiej111
5.3.5. Środkowy–późny serpuchow – erozja i sedymentacja paraliczna114
5.3.6. Baszkir–moskow – sedymentacja lądowa116
5.3.7. Inwersja waryscyjska (późny moskow–kazimow)119
5.4. Podsumowanie: procesy orogeniczne a rozwój przedpola121
5.5. Problemy otwarte i kwestie sporne126
Literatura wybrana126
6. Powaryscyjska tektonika, magmatyzm i sedymentacja 1286.1. Szersze spojrzenie128
6.2. Obszar Sudetów132
6.2.1. Magmatyzm132
6.2.2. Sedymentacja i tektonika – basen śródsudecki i północnosudecki135
6.3. Obszar eksternidów i przedpola waryscyjskiego136
6.3.1. Magmatyzm136
6.3.2. Sedymentacja a wulkanizm i tektonika139
6.4. Podsumowanie, problemy otwarte i kwestie sporne141
Literatura wybrana142
7. Rozwój basenu polskiego od środkowego permu do kredy wczesnej 1447.1. Szersze spojrzenie144
7.2. Basen polski – charakterystyka ogólna147
7.3. Baseny permskie148
7.3.1. Baseny czerwonego spągowca górnego150
7.3.2. Basen cechsztyński153
7.4. Basen polski od triasu do wczesnej kredy158
7.4.1. Trias (do noryku)158
7.4.2. Retyk–jura wczesna161
7.4.3. Jura środkowa–jura późna165
7.4.4. Kreda wczesna167
7.5. Podsumowanie i problemy otwarte167
Literatura wybrana168
8. Sedymentacja i inwersja tektoniczna w późnej kredzie i wczesnym paleogenie 1708.1. Szersze spojrzenie170
8.2. Basen polski174
8.3. Niewielkie baseny w południowo-zachodniej Polsce176
8.4. Inwersja strukturalna w późnej kredzie i wczesnym paleogenie178
8.5. Podsumowanie, problemy otwarte i kwestie sporne181
Literatura wybrana182
9. Historia równoległa: rozwój Karpat Polskich 1849.1. Szersze spojrzenie184
9.2. Strefowa budowa Karpat Polskich187
9.3. Tatry i Pieniny od paleozoiku po wczesny paleogen191
9.3.1. Masyw tatrzański (karbon–późna kreda)191
9.3.2. Pieniński pas skałkowy (wczesna jura–środkowy eocen)194
9.4. Historia paleogeńskiego basenu podhalańskiego197
9.5. Procesy tektoniczno-sedymentacyjne w Karpatach zewnętrznych199
9.5.1. Jura późna (środkowa?)–kreda wczesna201
9.5.2. Kreda późna–paleogen wczesny203
9.5.3. Eocen późny–miocen późny203
9.5.4. Konsekwencje procesów kształtujących Karpaty zewnętrzne205
9.6. Rozwój basenu przedkarpackiego206
9.7. Małe baseny śródgórskie a proces wypiętrzania Karpat209
9.8. Podsumowanie, problemy otwarte i kwestie sporne210
Literatura wybrana213
10. Polska pozakarpacka w paleogenie i neogenie 21410.1. Szersze spojrzenie214
10.2. Wypiętrzenie, erozja i wulkanizm w południowej Polsce218
10.3. Rozwój sedymentacji w basenie Niżu Polskiego222
10.3.1. Paleogen224
10.3.2. Neogen227
10.4. Podsumowanie, problemy otwarte i kwestie sporne230
Literatura wybrana231
11. Od zlodowaceń plejstoceńskich do czasów dzisiejszych i dalej 23311.1. Szersze spojrzenie233
11.2. Neotektonika i sejsmiczność238
11.3. Rozwój obszaru Polski w plejstocenie240
11.3.1. Plejstocen wczesny242
11.3.2. Plejstocen środkowy243
11.3.3. Plejstocen późny245
11.4. Holocen i geologiczna przyszłość Polski249
11.4.1. Holocen wczesny (11,7–8,3 ka przed A.D. 2000)249
11.4.2. Holocen środkowy (8,3–4,25 ka przed A.D. 2000)250
11.4.3. Holocen późny (4,25 ka przed A.D. 2000 do dzisiaj)251
11.4.4. Geologiczna przyszłość Polski252
11.5. Podsumowanie, problemy otwarte i kwestie sporne254
Literatura wybrana255
12. Podsumowanie: najkrótsza geologiczna historia Polski 256Dodatek ASłowniczek terminów i pojęć ogólnych260
Dodatek BSłowniczek terminów regionalnych266
Dodatek CKomentarz do nazw jednostek chronostratygraficznych271

Wstęp

kaledońskiej-powiązanieprocesówzachodzącychwgórotworzezrozwojemjegoprzedgórza.

Innymważnymwynikiempostępubadawczegojestudokumentowanietendencjidohistorycz-

nejtrwałościstrukturczyteżplanówtektonicznych,odnawianychwtrakciekolejnychetapów

rozwojugeologicznego.Tendencjata,określanaprzezholenderskiegobadaczaSierdaCloetingha

jakoHpamięćlitosferyczna”

,czytelnajestrównieżwrozwojuwielustreftektonicznychnaobszarze

Polski,naczelezestrefąTeisseyre’a-Tornquista(rozdział2).

JednymzwynikówpostępuwbadaniachzdziedzinynaukoZiemi,zwłaszczageoﬁzycznych,

stratygraﬁcznychitektonicznychjestcorazlepiejrozumianaprawda,iżobszarPolskiniejest

samoistnymbytemgeologicznymnamapieEuropyiświata.Stanowiłzawszeczęśćwiększego

systemu,przemijającychszerszychplanówpaleogeograﬁcznychirozległychukładówpłytlitosfery,

gdziezaznaczałysięmniejlubbardziejodległeechazdarzeńiprocesówwskalikontynentalnej

iglobalnej.Stąd,nakażdymetapiegeologicznegorozwojuobszaruPolskiważnyjestszerszy

kontekst-doplanetarnegowłącznie,awięcto,coangielskojęzyczniautorzynazywająbigpicture.

Wychodzącztegozałożenia,każdyzrozdziałówniniejszejksiążkipoprzedzononaszkicowaniem

takiegoszerszegotła,częstopowołującsięnawydanewostatnichkilkunastulatachmonogra-

ﬁepoświęconegeologiieuropejskiej(m.in.GeeiStephenson,red.,2006;McCann,red.,2008;

DoornenbaliStevenson,red.,2010).

Przypisaniutejksiążkiautorowitowarzyszyłaświadomość,żebudowageologicznaPolskiijej

ewolucja-podobniezresztą,jakwszelkiekwestienaukowe-niesąpoznaneostatecznieinie-

odwołalnie.Mimopodkreślonegowcześniejpostępuwbadaniach,wielezagadnieńjestjeszcze

niedostatecznieudokumentowanych,coprowadziwsposóbnaturalnydoróżnychinterpretacji.

Siłąrzeczy,wksiążceprzedstawianesąinterpretacjebliższeautorowi,bezambicjiwyczerpującej

dyskusjipoglądówrozbieżnych.KierowanosiętumyśląwyrażonąklarownieprzezNowaka(1927)

wewstępiedojegoHZarysutektonikiPolski”:HPoglądymojebędąsięniejednokrotnierozbiegały

zideamiinnychbadaczy.Polemikijednakstaramsięunikaćzwłaszczatam,gdzieprzypuszczeniom

obcymprzeciwstawiamwłasne,lubgdzieteostatnieniepotraﬁądotrzymaćkrokuzbytwartkiej,

choćmożenierazisłusznejmyślipoprzedników,pozostawiającrozstrzygnięciesprawyczasowi”

Abyjednakchoćwograniczonymstopniuzasygnalizowaćzakresrozbieżności,nazakończenie

każdegorozdziału,wkrótkimpodsumowaniu,podanonajważniejszekwestiesporneipytania

adresowanedoprzyszłychbadań.Wyjątkowo,wjednymprzypadku,budzącymobecniechyba

najwięcejkontrowersji(rozdział4),pokuszonosięoszerszeprzedstawieniekilkuHwiodących”

modeliinterpretacyjnych.

Przedmiotemzainteresowaniaautorajestgeologiawskalicałegokraju.Wkonsekwencji,

lokalneszczegółybudowygeologicznej,podrzędnezdarzeniaiprocesysączęstopomijane,ewen-

tualnieopisywanejedyniewtedy,gdyodgrywaływiększąrolęwewolucjigeologicznej.Mimo

to,liczbawykorzystanychprzypisaniutejpracypozycjiliteraturyobejmujesetki,jaknietysiące,

różnejrangipublikacji-książek,syntetycznychartykułówidrobnychprzyczynków.Przytocze-

nietychwszystkichpozycjiliteraturyzaburzyłobynarracjęidoprowadziłodoprzeładowania

tekstucytowaniami.Wtejsytuacjiprzyjętozasadęstosowanąprzezautorówpodobnychprac

zagranicznych,np.Waltera(2007)lubParka(2014),polegającąnadołączeniunakońcukażdego

rozdziałujedyniewyborunajważniejszychprac.Zestawieniauwzględniająnaogółszerokiprzekrój

odpowiedniejliteratury,aponadtomogąposłużyćCzytelnikowidosamodzielnegopogłębienia

opisanejproblematyki.Ztymzagadnieniemwiążesięwpewnymstopniukwestiauwzględnienia

historiiregionalnychbadańgeologicznychwPolsce.Oddaniesprawiedliwościzastępombadaczy

itysiącomprac,którezłożyłysięnaobecnąnasząwiedzęohistoriigeologicznejkraju,wymaga-

łobyniewątpliwienapisaniaosobnegodziełazzakresuhistoriinaukoZiemiwPolsce.Dlatego

Brak wyników

Geologiczna historia Polski

Treść książki

Znajdź bibliotekę blisko siebie, i uzyskaj dostęp do ebooka w systemie IBUK Libra