Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
skromnąwsiąszlacheckąidopieropodkoniecwiekuprzeszławręceZamoyskich,
anastępniebiskupakamienieckiegoMarcinaBiałobrzeskiego.NapoczątkuXVII
w.częśćgruntówskupiłAdamKazanowski–powstaławówczasPragaDuchowna
iPragaMagnacka.ŻydziosiedlalisięnaPradzejużodpołowyXVIIw.,cobyło
oczywistymodstępstwemodzasadustanowionychprzywilejemDenontolerandis
Judaeis.WdrugiejpołowieXVIIIw.Pragastałasięośrodkiemintensywnego
osadnictważydowskiego.Przyczyniłasiędotegouchwałasejmowaz1775r.,
któraformalniezalegalizowałapobytŻydównaPradze,zezwoliłanabudowanie
domów,handelisprzedażwódki.TamwłaśniemieszkałnajbogatszyŻyd
warszawski–Szmul(Jakubowicz)Zbytkower(1756-1801),prężnykupiec
ifinansista,uczestniczącywwielkichoperacjachhandlowych,związany
zdworemStanisławaAugustaPoniatowskiego.Prowadziłhandelwołami,
otworzyłrzeźnięigarbarnię.Rozwinąłteżeksportskórorazhandeldrzewem,
którespławiałdoGdańska.NadzierżawionejodsamegokrólaczęściTargówka
wzniósłtartak,młynidwiegorzelnie.W1780r.uzyskałzgodęnazałożenie
naPradzecmentarza(któryistniałnaBródniedodrugiejwojnyświatowejjako
jedenznajwiększychcmentarzyżydowskichwEuropie).Zczasemfolwark
SzmulaZbytkowera,noszącypoczątkowonazwęBojnówek,zaczętonazywać
powszechnieSzmulowizną–odimieniawłaściciela.Tawłaśnienazwa,
wpotocznejwersji–Szmulki,zrośniesięnatrwałezhistoriąprawobrzeżnej
Warszawy.
Wlatach1775-1776istniałaNowaJerozolima–osadażydowskanaterenie
jurydykiBożydar-Kałęczyn,należącejdoksięciaAdamaSułkowskiego(okolice
dzisiejszegopl.Zawiszy).Miejscetostałosięszybkoprężnymośrodkiem
handlowymipoważnąkonkurencjądlaKonfraterniKupieckiej.Magistratpod
presjąkupcówdoprowadziłdojejrozgromienia:„wroku1772dnia22stycznia
–piszeSobieszczański–towaryiŻydówzabrano,awnastępnymdniuidomy
wNowejJerozolimiepobudowanedoszczęturozrzucono”(1974:87).Ośrodek
tenzostałjednakodtworzonyiistniałjeszczew1784r.Drogapoprowadzona
dotejosadyistojąceprzedniąrogatkidośćszybkozniknęły.Noweokrągłe
rogatki,zaprojektowaneprzezJakubaKubickiegoiwzniesionewlatach
18161818,przyjmąjużnazwęRogatkiJerozolimskie,azaczynającasięuich
wylotualejanazwanazostanie–kiedyprzecinaćjużbędziecałemiasto
ażdoWisły–AlejamiJerozolimskimi,wnawiązaniudonieistniejącejjużosady
żydowskiej(Zienkowska1986;Bergman2007:34).Wymownym,azarazem
przewrotnymsymbolemprzywracającym„jerozolimski”wymiarjednej
znajważniejszycharteriikomunikacyjnychwspółczesnejWarszawyjest.okazała
plastikowapalmawedługprojektuJoannyRajkowskiej,stojącanarondzie
deGaullea,tam,gdziekrzyżująsięNowyŚwiatiAlejeJerozolimskie.
Wroku1776marszałekStanisławLubomirskiwydałnowerozporządzenie
