Gleboznawstwo

Andrzej Mocek

Uzyskaj dostęp

Zakup książkę

ISBN/ISSN:

978-83-01-18795-8

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania:

2015

Liczba stron:

589

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Bibliografia:

. Gleboznawstwo. Red. Mocek, Andrzej . Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2015, 589 s. ISBN 978-83-01-18795-8

Bibliografia refWorks:

RT Book, Whole

SR Electronic(1)

A2 Mocek, A.

T1 Gleboznawstwo

PB Wydawnictwo Naukowe PWN

PP Warszawa

YR 2015

SN 978-83-01-18795-8

Bibliografia BibTex:

@Book{ 138296, author = "", editor = "Mocek, Andrzej", title = "Gleboznawstwo", publisher = "Wydawnictwo Naukowe PWN", year = "2015", address = "Warszawa", isbn = "978-83-01-18795-8" }

Bibliografia endNote:

TY - BOOK

AU -

ED - Mocek, Andrzej

TI - Gleboznawstwo

PB - Wydawnictwo Naukowe PWN

CY - Warszawa

PY - 2015

SN - 978-83-01-18795-8

ER -

Netografia (standard APA):

. Red. Mocek, Andrzej. Gleboznawstwo [baza danych online] Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2015 [dostęp: 25 08 2024]. Dostęp w Ibuk Libra: https://libra.ibuk.pl/reader/gleboznawstwo-andrzej-mocek-138296.

gleboznawstwo, gleba, czynniki glebotwórcze, gleba właściwości, gleba systematyka

Kompendium wiedzy o glebie opracowane według najnowszych kryteriów stosowanych w Polsce i na świecie.

Nowoczesny, ogólnopolski podręcznik gleboznawstwa. Zaprezentowano w nim wiadomości dotyczące genezy, budowy morfologicznej, właściwości o...

Więcej

ISBN/ISSN:

978-83-01-18795-8

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania:

2015

Liczba stron:

589

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Przedmowa14
1. Definicja i funkcje gleby w środowisku (krajobrazie) Andrzej Mocek16
1.1. Definicja16
1.2. Funkcje gleby16
2. Geologiczne podstawy gleboznawstwa Jerzy Weber, Zbigniew Zagórski18
2.1. Wprowadzenie18
2.2. Miejsce Ziemi we Wszechświecie, jej powstanie i historia18
2.3. Budowa Ziemi24
2.4. Procesy geologiczne i cykl skalny25
2.4.1. Magmatyzm27
2.4.2. Metamorfizm28
2.4.3. Wietrzenie30
2.4.4. Erozja, transport, sedymentacja i diageneza39
2.5. Podstawy mineralogii42
2.5.1. Systematyka minerałów43
2.5.2. Budowa i podział krzemianów45
2.5.3. Charakterystyka najważniejszych minerałów skałotwórczych47
2.5.4. Minerały ilaste i ich znaczenie50
2.6. Skały magmowe59
2.6.1. Budowa skał magmowych59
2.6.2. Systematyka skał magmowych60
2.6.3. Charakterystyka ważniejszych skał magmowych występujących w Polsce64
2.7. Skały osadowe68
2.7.1. Podział skał osadowych69
2.7.2. Charakterystyka ważniejszych skał okruchowych luźnych70
2.7.3. Charakterystyka ważniejszych skał okruchowych scementowanych74
2.7.4. Charakterystyka ważniejszych skał pochodzenia chemicznego i organicznego75
2.8. Skały metamorficzne79
2.8.1. Budowa skał metamorficznych79
2.8.2. Charakterystyka ważniejszych skał metamorficznych80
3. Czynniki i procesy glebotwórcze Renata Bednarek, Stefan Skiba83
3.1. Wprowadzenie83
3.2. Wpływ poszczególnych czynników glebotwórczych na powstawanie i rozwój gleb84
3.2.1. Organizmy żywe84
3.2.2. Klimat87
3.2.3. Materiały macierzyste (skały macierzyste)88
3.2.4. Rzeźba terenu89
3.2.5. Warunki wodne91
3.2.6. Czas92
3.2.7. Działalność człowieka95
3.3. Istota procesu glebotwórczego i zjawiska składające się na proces glebotwórczy97
3.4. Elementarne (typologiczne) procesy glebotwórcze98
3.4.1. Proces inicjalny98
3.4.2. Proces darniowy100
3.4.3. Proces brunatnienia101
3.4.4. Proces lessiważu102
3.4.5. Proces bielicowania103
3.4.6. Proces rdzawienia104
3.4.7. Proces glejowy105
3.4.8. Proces torfienia106
3.4.9. Proces murszenia106
3.4.10. Proces wertylizacji107
3.4.11. Proces ferralityzacji108
3.4.12. Proces salinizacji (zasolenia)109
3.4.13. Proces sołonizacji111
3.4.14. Proces sołodyzacji112
4. Morfologia gleb Cezary Kabała114
4.1. Wprowadzenie114
4.2. Pedon i profil glebowy114
4.3. Główne poziomy glebowe (genetyczne)120
4.3.1. Miąższość gleby124
4.4. Barwa gleby125
4.5. Oglejenie gleby128
4.5.1. Identyfikacja oglejenia na podstawie barw redukcyjnych128
4.5.2. Identyfikacja oglejenia na podstawie barw redukcyjnych i oksydacyjnych129
4.6. Struktura gleby130
4.6.1. Struktury proste (nieagregatowe)130
4.6.2. Struktury agregatowe131
4.6.2.1. Struktury sferoidalne132
4.6.2.2. Struktury foremnowielościenne (blokowe)133
4.6.2.3. Struktury wrzecionowate133
4.6.2.4. Struktury dyskoidalne133
4.6.2.5. Struktury soczewkowe134
4.6.2.6. Stopień ukształtowania i trwałości struktury134
4.6.3. Struktury włókniste135
4.6.4. Stopnie rozkładu materiałów torfowych135
4.6.5. Stopnie rozkładu materiału organicznego w poziomach ektopróchnicznych136
4.7. Układ gleby137
4.7.1. Układ gleby w stanie suchym138
4.7.2. Układ gleby w stanie wilgotnym138
4.8. Nagromadzenia i wytrącenia substancji139
4.9. Zarys mikromorfologii gleb142
5. Właściwości fizyczne gleb Wojciech Owczarzak, Ryszard Dębicki, Andrzej Mocek146
5.1. Wprowadzenie146
5.2. Gleba jako układ trójfazowy146
5.3. Podział właściwości fizycznych gleb148
5.4. Podstawowe właściwości fizyczne gleb148
5.4.1. Skład granulometryczny gleb (uziarnienie)148
5.4.1.1. Frakcje granulometryczne148
5.4.1.2. Grupy granulometryczne150
5.4.1.3. Zgodność klasyfikacji uziarnienia gleb i utworów mineralnych według PTG (2008 r.) ze standardem USDA154
5.4.1.4. Kategorie ciężkości agrotechnicznej gleb według PTG (2008 r.)158
5.4.1.5. Interpretacja wyników analizy składu granulometrycznego (uziarnienia)158
5.4.1.6. Oznaczanie uziarnienia gleb w badaniach terenowych162
5.4.2. Powierzchnia właściwa gleb164
5.4.3. Gęstość gleb167
5.4.3.1. Gęstość fazy stałej167
5.4.3.2. Gęstość objętościowa169
5.4.4. Wilgotność gleby170
5.4.5. Porowatość gleb171
5.4.5.1. Porowatość ogólna171
5.4.5.2. Porowatość różnicowa173
5.4.6. Plastyczność174
5.4.7. Lepkość gleb175
5.4.8. Zwięzłość gleb176
5.4.9. Zmiany objętościowe gleby176
5.4.9.1. Uwagi wstępne176
5.4.9.2. Pęcznienie176
5.4.9.3. Kurczliwość178
5.4.9.4. Procesy mrozowe178
5.4.10. Struktura gleb179
5.4.10.1. Uwagi wstępne179
5.5. Funkcjonalne właściwości fizyczne gleb180
5.5.1. Obieg wody w przyrodzie180
5.5.1.1. Źródła, rodzaje i postaci wody glebowej183
5.5.1.2. Siły wiązania wody w glebie (potencjał wody glebowej)184
5.5.1.3. Pojemność wodna gleby (retencja wodna)187
5.5.1.4. Ruch wody w glebie189
5.5.1.4.1. Infiltracja189
5.5.1.4.2. Filtracja190
5.5.1.4.3. Podsiąk kapilarny192
5.5.1.5. Zapas wody glebowej193
5.5.1.6. Gospodarka wodna gleby195
5.5.1.6.1. Czynniki kształtujące gospodarkę wodną195
5.5.1.6.2. Bilans wodny gleb198
5.5.2. Powietrzne i cieplne właściwości gleb199
5.5.2.1. Właściwości powietrzne199
5.5.2.2. Właściwości cieplne202
6. Właściwości chemiczne gleb Sławomir Gonet, Halina Smal, Józef Chojnicki204
6.1. Wprowadzenie204
6.2. Materia organiczna gleb204
6.2.1. Podstawowe definicje, źródła i zawartość materii organicznej w glebach204
6.2.2. Substancje humusowe209
6.2.3. Funkcje i rola materii organicznej214
6.3. Odczyn, kwasowość i właściwości buforowe gleb216
6.4. Właściwości sorpcyjne gleb223
6.5. Skład chemiczny gleby231
6.5.1. Pierwiastki niezbędne do życia roślin231
6.5.2. Makroskładniki (azot, fosfor, potas, wapń, magnez, siarka)232
6.5.3. Mikroskładniki (żelazo, mangan, cynk, miedź, bor, molibden, kobalt, chlor)241
7. Właściwości biologiczne i biochemiczne gleby Jan Kucharski, Wiesław Barabasz, Elżbieta J. Bielińska, Jadwiga Wyszkowska247
7.1. Wprowadzenie247
7.2. Drobnoustroje glebowe249
7.2.1. Wirusy249
7.2.2. Bakterie250
7.2.3. Grzyby255
7.3. Mezo- i makrofauna257
7.2.4. Glony257
7.4. Mikrobiologiczne przemiany materii organicznej w glebie263
7.5. Mikrobiologiczne przemiany azotu glebowego268
7.5.1. Wiązanie azotu268
7.5.2. Amonifikacja271
7.5.3. Immobilizacja273
7.5.4. Nitryfikacja274
7.5.5. Denitryfikacja276
7.6. Mikoryza277
7.7. Rola mikroorganizmów w przemianach fosforu, siarki, żelaza i manganu280
7.8. Mikroorganizmy i enzymy glebowe jako bioindykatory jakości i zdrowotności gleby287
8. Systematyka gleb Polski Jerzy Marcinek, Jolanta Komisarek296
8.1. Wprowadzenie296
8.2. Założenia do systematyki gleb297
8.2.1. Współczesna koncepcja gleby klasyfikowanej297
8.2.2. Poziomy i warstwy glebowe wyróżnione w systematyce gleb Polski298
8.2.3. Koncepcja indywiduum glebowego w klasyfikacji gleb299
8.2.4. Ogólne zasady systematyki gleb Polski300
8.3. Materiały, poziomy i właściwości diagnostyczne gleb klasyfikowanych302
8.3.1. Materiały glebowe302
8.3.1.1. Mineralne diagnostyczne materiały glebowe303
8.3.1.2. Organiczne diagnostyczne materiały glebowe304
8.3.2. Powierzchniowe poziomy diagnostyczne (epipedony)306
8.3.3. Podpowierzchniowe poziomy diagnostyczne (endopedony)309
8.3.4. Mineralne warstwy i podłoża w glebach organicznych312
8.3.5. Diagnostyczne właściwości gleb313
8.4. Klasyfikacja i identyfikacja taksonomicznych jednostek glebowych317
8.4.1. Opis wydzielonych jednostek taksonomicznych w systematyce gleb Polski317
Fotografie wybranych profili gleb Polski374
9. Geografia gleb świata Renata Bednarek, Stefan Skiba380
9.1. Wprowadzenie380
9.2. Charakterystyka gleb strefowych kuli ziemskiej w ujęciu geograficzno-genetycznym382
9.2.1. Gleby pasa polarnego382
9.2.1.1. Gleby obszaru arktyczno-antarktycznego382
9.2.1.2. Gleby obszaru tundrowego384
9.2.2. Gleby pasa umiarkowanie chłodnego388
9.2.2.1. Gleby marzłociowej strefy tajgi388
9.2.2.2. Gleby bezmarzłociowej strefy tajgi389
9.2.2.2.1. Gleby podstrefy tajgi północnej390
9.2.2.2.2. Gleby podstrefy tajgi środkowej390
9.2.2.2.3. Gleby podstrefy tajgi południowej392
9.2.3. Gleby pasa umiarkowanie ciepłego393
9.2.3.1. Gleby strefy wilgotnej393
9.2.3.2. Gleby strefy przejściowej395
9.2.3.3. Gleby strefy suchej399
9.2.4. Gleby pasa subtropikalnego400
9.2.4.1. Gleby strefy wilgotnej400
9.2.4.2. Gleby strefy przejściowej402
9.2.4.3. Gleby strefy suchej404
9.2.5. Gleby pasa tropikalnego407
9.2.5.1. Gleby strefy wilgotnej407
9.2.5.2. Gleby strefy przejściowej409
9.2.5.3. Gleby strefy suchej412
9.3. Charakterystyka ważniejszych gleb śródstrefowych (intrazonalnych) kuli ziemskiej413
9.3.1. Takyry414
9.3.2. Andosole (gleby wulkaniczne)414
9.3.3. Gleby mangrowe (namorzynowe)416
9.3.4. Podbieły417
9.4. Charakterystyka ważniejszych gleb niestrefowych (azonalnych) kuli ziemskiej418
9.4.1. Plaggosole418
9.4.2. Heilutu418
9.4.3. Terra preta419
9.5. Gleby świata w ujęciu amerykańskiej klasyfikacji gleb420
9.4.4. Gleby chinampa (czinampa)420
9.6. Gleby świata w ujęciu klasyfikacji gleb WRB (World Reference Base for Soil Resources 2007)423
9.7. Geografia gleb Polski426
9.7.1. Specyficzne cechy pokrywy glebowej Polski426
9.7.2. Główne prawidłowości w geograficznym rozmieszczeniu gleb w Polsce428
9.7.2.1. Gleby terenów nizinnych i wyżynnych428
9.7.2.2. Gleby terenów górskich433
9.7.2.2.1. Gleby Sudetów434
9.7.2.2.2. Gleby Karpat434
10. Podstawy kartografii i klasyfikacji użytkowej gleb Piotr Skłodowski, Bolesław Bieniek, Anna Bielska445
10.1. Technika terenowych prac gleboznawczych447
10.2. Kartografia gleb siedlisk leśnych454
10.3. Klasyfikacja bonitacyjna gleb456
10.3.1. Klasyfikacja gruntów ornych462
10.3.2. Klasyfikacja gleb użytków zielonych466
10.3.3. Klasyfikacja gleb pod lasami470
10.3.4. Klasyfikacja gruntów pod wodami474
10.3.5. Klasyfikacja nieużytków474
10.3.6. Klasyfikacja gruntów zrekultywowanych475
10.3.7. Treść map klasyfikacyjnych (glebowo-bonitacyjnych)477
10.3.8. Współczynniki przeliczeniowe i wskaźniki bonitacji gleb480
10.4. Klasyfikacja glebowo-rolnicza482
10.4.1. Kompleksy przydatności rolniczej gruntów ornych482
10.4.2. Kompleksy trwałych użytków zielonych489
10.4.3. Treść map glebowo-rolniczych490
10.4.4. Aneks do mapy glebowo-rolniczej490
10.5. Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej493
10.5.1. Wycena gleb495
10.5.2. Wycena agroklimatu497
10.5.3. Wycena rzeźby terenu497
10.5.4. Wycena stosunków wodnych498
11. Zagrożenia, ochrona i rekultywacja gleb Anna Karczewska, Stanisław Baran, Mirosława Gilewska500
11.1. Wprowadzenie500
11.2. Główne zagrożenia i mechanizmy degradacji gleb w świetle Strategii Tematycznej Ochrony Gleb Unii Europejskiej501
11.2.1. Erozja501
11.2.1.1. Erozja wodna502
11.2.1.2. Erozja wietrzna506
11.2.2. Spadek zawartości materii organicznej w glebach507
11.2.3. Zanieczyszczenie gleb (lokalne oraz rozproszone)508
11.2.4. Zasklepianie gleb512
11.2.5. Zagęszczanie gleb513
11.2.6. Utrata bioróżnorodności gleb515
11.2.7. Zasolenie gleb516
11.2.8. Powodzie i osuwiska ziemi517
11.3. Zagrożenie gleb degradacją na świecie518
11.4. Zagrożenia i degradacja gleb w Polsce519
11.4.1. Wyłączenia gleb z użytkowania519
11.4.2. Erozja wodna i wietrzna w Polsce519
11.4.3. Degradacja geomechaniczna521
11.4.4. Degradacja hydrologiczna525
11.4.5. Degradacja chemiczna528
11.4.5.1. Zakwaszenie gleb528
11.4.5.2. Zanieczyszczenie metalami ciężkimi529
11.5. Ochrona gleb535
11.4.5.3. Podatność magnetyczna gleb jako wskaźnik zanieczyszczenia535
11.5.1. Ochrona gleb w prawodawstwie polskim536
11.6. Rekultywacja terenów zdegradowanych538
11.6.1. Ogólne założenia rekultywacji539
11.6.2. Kierunki zagospodarowania terenów zdegradowanych539
11.6.3. Fazy rekultywacji540
11.7. Rekultywacja i zagospodarowanie wybranych terenów zdegradowanych geomechanicznie541
11.7.1. Zwałowiska górnictwa węgla brunatnego541
11.7.2. Hałdy górnictwa węgla kamiennego545
11.7.3. Kamieniołomy, piaskownie i żwirownie547
11.7.4. Składowiska odpadów poflotacyjnych rud metali550
11.8. Wybrane zagadnienia z zakresu rekultywacji (remediacji) gleb zdegradowanych chemicznie552
11.8.1. Wapnowanie – metoda rekultywacji gleb zakwaszonych552
11.8.2. Wybór strategii remediacji. Metody unieruchamiania i usuwania zanieczyszczeń553
11.8.3. Zasady remediacji gleb zanieczyszczonych metalami ciężkimi553
11.8.4. Znaczenie i zasady stosowania materii organicznej w rekultywacji555
11.8.5. Przykłady metod dekontaminacji gleb556
11.8.6. Metody fitoremediacji w rekultywacji gleb558
Literatura562
Indeks573
Mapa: Typy gleb587

Spistreści

VII

4i6i2iStrukturyagregatoweiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

116

4i6i2i1iStrukturysferoidalneiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

117

4i6i2i2iStrukturyforemnowielościenne(blokowe)iiiiiiiiiiiiiiii

118

4i6i2i3iStrukturywrzecionowateiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

118

4i6i2i4iStrukturydyskoidalneiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

118

4i6i2i5iStrukturysoczewkoweiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

119

4i6i2i6iStopieńukształtowaniaitrwałościstrukturyiiiiiiiiiiiiii

119

4i6i3iStrukturywłóknisteiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

120

4i6i4iStopnierozkładumateriałówtorfowychiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

120

4i6i5iStopnierozkładumateriałuorganicznegowpoziomachektopróch-

nicznychiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

121

4.7.Układglebyiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

122

4i7i1iUkładglebywstaniesuchymiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

123

4i7i2iUkładglebywstaniewilgotnymiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

123

4.;.Nagromadzeniaiwytrąceniasubstancjiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

124

4.9.Zarysmikromorfologiiglebiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

127

5.WłaściwościfizyczneglebWojciechOwczarzak,RyszardDębicki,AndrzejMocek

131

5.1.Wprowadzenieiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

131

5.2.Glebajakoukładtrójfazowyiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

131

5.3.Podziałwłaściwościfizycznychglebiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

133

5.4.Podstawowewłaściwościfizyczneglebiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

133

5i4i1iSkładgranulometrycznygleb(uziarnienie)iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

133

5i4i1i1iFrakcjegranulometryczneiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

133

5i4i1i2iGrupygranulometryczneiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

135

5i4i1i3iZgodnośćklasyfikacjiuziarnieniaglebiutworówmineralnych

wedługPTG(2008ri)zestandardemUSDAiiiiiiiiiiiiii

139

5i4i1i4iKategorieciężkościagrotechnicznejglebwedługPTG(2008ri)

143

5i4i1i5iInterpretacjawynikówanalizyskładugranulometrycznego

(uziarnienia)iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

143

5i4i1i6iOznaczanieuziarnieniaglebwbadaniachterenowychiiiiii

147

5i4i2iPowierzchniawłaściwaglebiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

149

5i4i3iGęstośćglebiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

152

5i4i3i1iGęstośćfazystałejiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

152

5i4i3i2iGęstośćobjętościowaiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

154

5i4i4iWilgotnośćglebyiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

155

5i4i5iPorowatośćglebiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

156

5i4i5i1iPorowatośćogólnaiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

156

5i4i5i2iPorowatośćróżnicowaiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

158

5i4i6iPlastycznośćiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

159

5i4i7iLepkośćglebiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

160

5i4i8iZwięzłośćglebiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

161

5i4i9iZmianyobjętościoweglebyiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

161

5i4i9i1iUwagiwstępneiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

161

5i4i9i2iPęcznienieiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

161

5i4i9i3iKurczliwośćiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

163

Brak wyników

Gleboznawstwo

Treść książki

Znajdź bibliotekę blisko siebie, i uzyskaj dostęp do ebooka w systemie IBUK Libra