Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
Glebybielicoziemne
Istniejezatemmetodologicznydysonansmiędzyprocesamimorficznegopo-
znawaniairacjonalnegoichobjaśniania,którychrozpatrywaniejestmożliweprzy
stosowaniuewolucyjnejteoriipoznania(Riedl2000)lubnawetewolucyjnejkon-
cepcjiWszechświata(Prigogine2000).WedługV
.Kovdy(1973),czynnikczasu
powodujewprzestrzenipowierzchniZiemiewolucyjnąciągłośćżyciaiodnawia-
niapokrywyglebowej,trwającąodtysiąclecidodziesiątkówtysiącleci,wmozai-
kachglebodnierozwiniętychdodojrzałych,niejednokrotniezmieniającychswoją
budowęprofilupodwpływembezpośrednichzmianwarunkówśrodowiska.Wich
profilachczęstozachowanesąnieodpowiadającewspółczesnymwarunkomzespo-
łyreliktowychi/lubkopalnychcechiwłaściwościkilkuwcześniejszychplejstoceń-
skichiholoceńskichnastępującychposobiefazichrozwoju(ryc.2.3).
Wspomnianąuprzednio,istniejącąwstrzałceczasuewolucyjnąciągłośćżycia
iodnawianiapokrywyglebowejzależnejodhistoriigeosystemu,częstocharakte-
ryzujenieliniowośćspowodowanafluktuacjami,bifurkacjamiiniestabilnościa-
miskalrozwojuiegzystencjijegoskładników(Prigogine2000;Čuprynin2003).
RozpatrującnieliniowośćgeosystemuV
.Čuprynin(2003)wylicza14nieliniowych
procesówiichskutkówobardzozróżnicowanychnatężeniachorazskalachwcza-
sieiwprzestrzeni,amianowicie:nietrwałość,ostrośćilokalizacja,„zapomnienie”
,
wielośćreżimówfunkcjonowania,bifurkacja,katastrofy,wzajemneoddziaływania
podsystemów,emergencja,koherencja,samoorganizacja,morfogeneza,różnorod-
nośćrodzajów,stochastycznośćiewolucja.
Wotwartychniezrównoważonychsystemach,jakimisąbezwyjątkuwszyst-
kiegeosystemy,wskuteknieliniowościpowstajądalekieodstanurównowagi,luź-
nestrukturyoróżnejstabilności,niejednorodneczasowo,przestrzennielubprze-
strzennie-czasowo(Glansdorf,Prigogine1973;Prigogine2000;Čuprynin2003).
Sątomezo-imakrostrukturypowstającewgeosystemachprzyspełnieniuczte-
rechwarunków:systemjestotwarty,poziomysystemusąnieliniowe,mikropro-
cesymająprzebiegkoherentnyiodchylenieodstanuzrównoważeniaprzekracza
krytycznąwartość.
Wliteraturzegleboznawczejgeo-ipedologiczneproblemynieliniowości
procesówinastępniestrukturprofiluglebowegopedonuorazstrukturmozaik
glebowychwpolipedonach,rozpatrywanepośrednio,wielokrotniebyłyprzed-
miotemfragmentarycznychbadań,rozważańisyntez(np:Jenny1941a,b;Frid-
land1972;Glazovskaja1973;Volobujev1973;Kowalkowski,Borzyszkowski
1977;Smagin1989;Kopp,Kowalkowski1990;Lundströmiinni2000a,b;Popp-
schötz2001;Degórski2002).Nagromadzonadotychczaswiedzajestjednaknie-
wystarczającadohierarchicznegorozpatrywaniapedosfery,stochastycznościjej
składników,wydzielaniaminimalnych-niepodzielnychpedogeograficznych
jednostekprzestrzennych,wypracowaniaichmodelinaróżnychpoziomachwie-
kowychiskalowychitd.
