Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
BarbaraKrauz-Mozer,PiotrBorowiec
Teorie–wyobrażeniaświatowegoładu
Twórcąteoriiświatowegoładulub„obrazówświatowegoładu”70jestRolandRobert-
son,jedenzpionierówbadańnadwspółczesnąglobalizacją.Robertsonbezpośrednio
nawiązywałdosocjologiiTalcottaParsonsaijegoteoriistrukturalno-funkcjonalnej,
aszczególniedozagadnieńporuszanychprzezT.ParsonsawspólniezNeilemJ.Smel-
serem71,dotyczącychfunkcjistruktursłużącychdospełnianiaimperatywówsystemu.
Robertson,podobniejakwymienieniwyżejpoprzednicy,postrzegałspołeczeństwo
jakosystemdziałaniaopierającysięnarównowadzepomiędzyróżnymipodsystema-
miskładowymi.Systemdziałaniaopierałsięnaczterechrodzajachproblemówlub
imperatywówwiążącychsięzichprzetrwaniem.Sąto:adaptacja,osiąganiecelów,
integracjaikultywowaniewzorów.Możnazatemmówićoczterechimperatywach
funkcjonalnych,wskrócieAGIL(Adaption,Goalattainment,Integration,Latentpat-
ternmaintenance)72.Systemjestfunkcjonalnącałością,którejgłównymzadaniemjest
ciągłerozwiązywanieczterechproblemów.„Adaptacjajestzwiązanazproblemem
zapewnieniazestronyśrodowiskawystarczającychśrodkówułatwiającychsystemowi
funkcjonowanie,anastępnierozdzieleniatychśrodkówpomiędzyposzczególneseg-
mentysystemu.Osiąganiecelówodnosisiędoustalaniapriorytetowychcelówsystemu
orazmobilizowaniaśrodków,jakimidysponujesystemdlaichosiągnięcia.Integracja
oznaczaproblemkoordynacjiiutrzymywaniawłaściwychwzajemnychstosunkówpo-
międzyelementamisystemu.Kultywowaniewzorówobejmujedwazwiązanezesobą
zagadnienia:utrzymywaniewzoróworazkontrolowanienapięćwewnętrznych.Wpod-
trzymywaniuwzorówchodziozapewnienie,bydziałającywsystemiespołecznym
wykazywaliodpowiedniecharakterystyki(motywy,potrzeby,umiejętnościodgrywa-
niaroliitd.).Kontrolowanienapięćdotyczyproblemurozładowywaniawewnętrznych
napięćpomiędzydziałającymiwsystemiespołecznym”73.Strukturywanalizowanym
podejściusązatemrozpatrywanezpunktuwidzeniaichfunkcjonalnychkonsekwencji
dlarozwiązywaniatychczterechproblemów,czyli:przystosowaniadootoczenia,usta-
nowieniaprocedursłużącychdoosiąganiacelów,integrowaniawymianypomiędzy
poszczególnymiczęściamisystemuorazprzypilnowaniafunkcjireprodukcjisystemu.
R.Robertsonprzekonuje,żeoświeciejakozintegrowanymsystemieświatowym
możnamówićdopierowlatach90.,wtedymożnazauważyćpierwszejegosymptomy.
Wcześniejprzeszkodądopowstaniasytemubyłbrakwystępowaniamożliwościrepro-
dukcji.Podstawowymczynnikiemprzeszkadzającymwintegracji,np.wlatach60.,
70TakproponujenazwaćwizjęR.RobertsonaP.Sztompka,patrz:P.Sztompka,Socjologiazmian...,
s.101.
71Patrz:T.Parsons,N.J.Smelser,EconomyandSociety,NewYork1956,patrztakże:T.Parsons,
N.J.Smelser,Funkcjonalnezróżnicowaniespołeczeństwa[w:]W.Derczyński,A.Jasińska-Ka-
nia,J.Szacki(wyb.),Elementyteoriisocjologicznych,tłum.A.Bentkowska,Warszawa1975,
s.219–240.
72DokładniedziałanieczterechimperatywówfunkcjonalnychprzedstawiaJoathanH.Turner,
patrz:J.H.Turner,dz.cyt.,Strukturateoriisocjologicznej,tłum.G.Woroniecka,J.Szmatka,
A.Manterys,A.Mościskier,K.Wysieńska,E.Zakrzewska-Manterys,M.Bucholc,Z.Karpiński,
Warszawa2004,s.40–41.
73Tamże,s.40.
40
