Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WPROWADZENIE
27
wpewnymsensie,WielkaRewolucjaFrancuskabyłaspołecznym
triumfemOświecenia,zgodniezestwierdzeniemprzywódcyżyron-
dystów,Jacques-Pierre)aBrissota35.Jednakwrazzniąupadłowiele
politycznychutopii,wtymoświeconegoabsolutyzmu,arewolucyj-
nystrachrozbudziłwobywatelachzachodniejEuropytendencjedo
uprawianiarozmaitychformmistycyzmu,okultyzmui,wogólności,
wzmógłzainteresowanieutajonymi,mrocznymipotęgamiludzkie-
goumysłuorazświatemniematerialnym36.Większośćchronologii
symboliczniezamykaOświecenienalatachdziewięćdziesiątych
XVIIIstulecia,azarazem,równieżsymbolicznie,otwierawtym
miejscuromantyzm.Zdrugiejstrony,jakzauważająJohnBender
iDavidE.Wellbery,nienależytraktowaćtychdwóchepokjako
dwóchodrębnychświatów.Łączyje,zdaniembadaczy,choćby
wspólnystosunekdotradycjiretorycznej,przełamanydopieroprzez
modernizm37.Dokwestiiretorykiklasycznejiretorykimuzycznej
powrócimywdrugimrozdzialetejksiążki,jednakjużwtymmiejscu
F.C.Beiser,EarlyRomanticismandtheAuflärung,w:WhatIsEnlightenment?
Eighteenth-CenturyAnswersandTwentieth-CenturyQuestions,ed.J.Schmidt,
LosAngeles1996,s.317;D.Biale,TeEndofEnlightenment?,nJewishSocial
Studies”2017,No.3,s.142;H.Chisick,Introduction,s.1;G.Gengembre,Coun-
ter-Revolution,hasłow:EncyclopediaoftheEnlightenment,s.335-336;J.I.Israel,
Introduction,w:idem,TeEnlightenmentTatFailed:Ideas,Revolution,and
DemocraticDefeat,1748-1830,Oxford2019,s.20;J.Hill,Introduction,w:idem,
FaithintheAgeofReason,MayfieldHouse2004,s.7;H.Mah,Introduction,
w:idem,EnlightenmentPhantasies:CulturalIdentityinFranceandGermany,
1750-1914,London2003,s.4-7;S.Mazumdar,HabermasandthePostMo-
dernistCritiqueoftheEnlightenment,nSocialScientist”1992,No.12,s.59-60;
D.Outram,Chronology,w:eadem,TeEnlightenment,Cambridge2005,s.xv;
eadem,TeEndoftheEnlightenment:ConspiracyandRevolution,w:eadem,Te
Enlightenment,s.139-140.
35
Por.J.R.Censer,AmalgamatingtheSocialintheFrenchRevolution,nJournal
ofSocialHistory”2003,No.1,s.145;R.N.Stromberg,TePhilosophesandthe
FrenchRevolution:RefectionsonSomeRecentResearch,nTeHistoryTeacher”
1988,No.3,s.323.
36Zob.naprzykładR.Darnton,FromMesmertoHugo,w:idem,Mesmerism
andtheEndoftheEnlightenmentinFrance,Cambridge(Massachusetts)1968,
s.109-110.
37
J.Bender,D.E.Wellbery,Rhetoricality.OntheModernistReturnoftheRhetoric,
w:J.Bender,EndsofEnlightenment,Stanford2012,s.203-205.
