Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XXVIII
‘Bóg’[por.Dubisz2001,168–171],podobnierzeczownikpwaćnadzieja,
ufnoś’,bydłowznaczeniachćbyt’,ćstan’,ćdobrobyt’,lutośćwznaczeniu
ćsrogoś,surowoś,wściekłoś’,czyczasownikdziaćwznaczeniućdawa
komuśimię,zwakogoś,nazywa’,bądźprzysłówekmnogdywznaczeniu
ćwniejednymczasie,nieraz,nierzadko’itp.
PrzyjmującustaleniaZ.Klemensiewicza,możnazestawirejestrjed-
nostekleksykalnych,którejużwodniesieniudookresustaropolskiego
należyuznazaarchaizmywyrazowelubznaczeniowe[zob.Klemensiewicz
1974,131]:
1)rzeczowniki,np.cielesieństwoćstosunekpłciowy’,ckaćdeska’,czisło
ćliczba’,dobytczęćbydlę’,gospodzinćpan’,jeszutnośććpróżnoś’,kłodnik
ćwięzień’,leśććchytroś,podstęp’,pirwinaćpierwszepłodyrolne’,pkieł
ćpiekło’,potrzebiznaćpotrzeba’,przebytekćmieszkanie’,przekorzyznaćurąga-
nie’,prześpiechćpowodzenie’,przytczaćprzykład’,rosierdziećgniew’,rozliczyt-
nośććrozmaitoś’,rzeciądzćłańcuch’,sprawiedlnośććsprawiedliwoś’,śdza
ćścieżka’,śmiaraćpokora’,świadomiećświadomoś’,treśććtrzcina’,trzem
ćpałac’,ustawiczstwoćstałoś’,utok|
|utokaćucieczka,schron’,uwłoctwo
ćobelga’,wietnicaćizbaradna;ratusz’,wrzemięćczas’,zamęt,zamętek
ćsmutek,trwoga’,żeńszczyzna,żeńczynaćkobieta’;
2)czasowniki,np.chocieććchcie’,lelejaćsięćkołysasię’,obiązaćsię
ćobowiązasię’,piaććśpiewa’,postrobiććumocni’,pośrześććspotka’,
powoliććpozwoli’,pwaććufa’,roszurzaććdrażni’,uczynkaććuczyni’,
użasnąćsięćprzestraszysię’,zapieklaćsięćstawasięzatwardziałym’,zwolić
ćwybra’,zwirzchowaććudoskonali’,żdaććczeka’;
3)przymiotniki,np.chąziebnyćdotyczącykradzieży’,polskićpolny’,
proknyćwszystek’,urępnyćpiękny’,wrzemiennyćdoczesny’,zgłobliwyćnie-
sprawiedliwy’;
4)zaimki,np.si,kaki,isty,ili,iny,jamo,kamo,kaliżdy,ilko,cokole,
czyjkole,jakokoli,jenkole,ktorykole,cokoli,czyjkoli,odjąd,tamo;
5)przysłówki,np.bezliszćbezliku,wiele’,opięććznów’,zawierne
ćprawdziwie’.
Ocenastaropolskicharchaizmówniejestsprawąłatwą–flOrzekanie
ozanikuleksemuzwiązanejestzzagadnieniemneosemantyzmów.Sprawa
jestprosta,gdyneosemantyzmpojawiasięzamiastpierwotnejjednostki,np.
starelubieżnyćmiły,przyjemny,rozkoszny,godnymiłości’,sztuczny
ćwykonanyzartyzmem,kunsztowny’(...).Mamydoczynieniazzanikiem
staregoznaczenia,zatemzzanikiemsłowaotakimznaczeniuzjedno-
czesnympojawieniemsięsłowaotejsamejformie,aleodmiennym
znaczeniu.Alejaktraktowastarejednostkileksykalne,jeżeliznanenam
dziśznaczeniewystępowałoobokwycofanegojuż,np.staropolskileksem
ścierkaznaczyłćpłattkaniny(...)doobcierania(...)’,aleteż:ćozdobne
